سنجش اثرات منطقه آزاد تجاری - صنعتی بر عدالت اجتماعی در شهر چابهار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی- مستخرج از رساله

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری‌ جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران.

2 استادیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران.

چکیده

مناطق آزاد تجاری - صنعتی به‌عنوان محرک توسعه اقتصادی در بسیاری از کشورها در نهایت منجر به توسعه و رفاه اجتماعی مردم منطقه می­شود. لذا هدف پژوهش حاضر سنجش اثرات منطقه آزاد تجاری - صنعتی بر عدالت اجتماعی در شهر چابهار است. پژوهش تحلیلی حاضر به لحاظ هدف از جمله تحقیقات کاربردی بوده است و روش بررسی آن پیمایشی است. گردآوری اطلاعات به دو روش مطالعات کتابخانه ­ای و مطالعات میدانی (پرسشنامه) صورت گرفته است. جامعه آماری شامل ساکنان شهر چابهار (106739 نفر) که حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران محاسبه و تعداد (382 نفر) انتخاب شد. در این پژوهش پرسشنامه­ ها نیز بر حسب تسهیم درصد در نواحی چهارگانه شهر چابهار بر حسب نسبت جمعیت توزیع گردید. تجزیه و تحلیل داده ­ها با استفاده از نرم ­افزار­های (SPSS)، (AMOS) و شاخص ترکیبی توسعه انسانی (HDI)، انجام شده است. نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن نشان داد که بین متغیر منطقه آزاد تجاری- صنعتی، و بعد عدالت اجتماعی، رابطه مثبت و معنی­ داری در سطح اطمینان 99 درصد وجود دارد. نتایج تحلیل رگرسیون، به شیوة گام به گام نشان داد 95 درصد تغییرات متغیر وابسته (عدالت اجتماعی) به وسیله متغیر مستقل (منطقه آزاد تجاری- صنعتی)، تبیین می­ شود. همچنین نتایج مدل ساختاری تحقیق به کمک نرم ­افزار AMOS حاکی از معنی­ دار بودن روابط بین شاخص­ های عدالت اجتماعی می­ باشد. در نهایت نتایج شاخص ترکیبی توسعه انسانی (HDI) نشان داد در بین نواحی چهارگانه شهر چابهار، ناحیه دو با میزان برخورداری (81/4) در وضعیت نیمه برخوردار و نسبت به سایر نواحی وضعیت بهتری دارد.

تازه های تحقیق

- درصد بسیاری از تغییرات عدالت اجتماعی در شهر چابهار به وسیله منطقه آزاد تجاری – صنعتی تبیین می‌شود.

- منطقه آزاد تجاری – صنعتی، تاثیرات متفاوت فضایی در سطح مناطق شهر چابهار به وجود آورده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


بابایی‌فرد، اسدالله (1389). توسعه فرهنگی و توسعه اجتماعی در ایران. فصلنامه­ رفاه اجتماعی، 10 (37)، صص. 7-56.
بحرینی، سید حسین (1377). شهرسازی و توسعه‌پایدار. ماهنامه رهیافت، 5 (17)، صص. 28-39.
بیات، مقصود و صفری، رباب (1391). سنجش سطوح توسعه‌یافتگی بخش کشاورزی شهرستان‌های استان فارس. فصلنامه اطلاعات جغرافیایی «سپهر»، 21 (83)، صص. 77-81.
حسینی، محمدرضا و افکانه، فوزیه (1394). بررسی جامعه شناختی تاثیر منطقه آزاد اروند بر توسعه اقتصادی و اجتماعی شهرستان­های آبادان و خرمشهر. سومین کنفرانس ملی جامعه شناسی و علوم اجتماعی، تهران.
درویشی، فرزاد؛ محسنی، رضاعلی و مهاجری، اصغر (1400). رابطه توسعه اجتماعی و احساس امنیت اجتماعی (مطالعه موردی: شهر تهران). پژوهشنامه نظم و امنیت انتظامی، 14 (3)، صص. 223-248.
رستم­گورانی، ابراهیم؛ بیرانوندزاده، مریم؛ علی­زاده، سیددانا و حشمتی‌جدید، مهدی (1392). بررسی جایگاه مناطق آزاد تجاری جزیره قشم در توسعه پایدار و امنیت اجتماعی. فصلنامه آمایش سرزمین، 5 (1)، صص. 27-49.
رشنودی، اصغر؛ سلطانی، مرتضی؛ کردنائیج، اسدلله و حمیدی­زاده، علی (1398). طراحی چارچوب رقابت­پذیری مناطق آزاد تجاری- صنعتی در سطح بین­المللی با رویکرد فراترکیب. مجله علوم و فنون دریایی، 18 (3)، صص. 14-42.
زاکس، ولفگانک (1377). نگاهی نو به مفاهیم توسعه. ترجمه فریده فرهی و وحید بزرگی، تهران: نشر مرکز.
مرکز آمار کشور (1395). نتایج سرشماری 1395.
سالنامه آماری استانداری سیستان و بلوچستان (1400). استانداری سیستان و بلوچستان.
صدوق، سیدحسن؛ سجادی، ژیلا و امیری، سیدنورالدین (1393). تحلیل پایداری اجتماعی اثرات توسعه صنعتی منطقه ویژه پارس جنوبی در بخش عسلویه. نشریه جغرافیا، 12 (41)، صص. 63-81.
طالبیان، سید امیر؛ فاضلی، محمد و دغاقله، عقیل (1387). تحلیل تاثیر اجتماعی توسعه صنعتی در منطقه عسلویه. نشریه‌نامه علوم اجتماعی، 16 (33)، صص. 55-75.
عزتی، عزت­اله و شکری، شمس­الدین (1391). بررسی جایگاه چابهار در ترانزیت شمال جنوب و نقش آن در توسعه شهرهای همجوار. فصلنامه جغرافیایی سرزمین، 9 (4)، صص. 1-14.
کرمی، اژدر (1374). اثرات اقتصادی و اجتماعی مناطق آزاد تجاری - صنعتی (مطالعه موردی: آذربایجان شرقی و غربی). طرح پژوهشی، دانشگاه تبریز.
گوردون، کالن (1387). گزیده منظر شهری. ترجمه منوچهر طبیبیان، تهران:  انتشارات دانشگاه تهران.
لطیفی، غلامرضا و قائم‌پور، محمدعلی (1395). تاثیر مناطق ویژه اقتصادی بر رفاه و توسعه اجتماعی مناطق شهری و روستایی (مطالعه موردی: منطقه ویژه اقتصادی سلفچگان).  فصلنامه برنامه­ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، 7 (27)، صص. 189-224.
محمدزاده، حیدر؛ ساروخانی، باقر و ادهمی، عبدالرضا (1399). طراحی مدلی برای رابطه سرمایه اجتماعی و توسعه اقتصادی در مناطق آزاد تجاری. مطالعات جامعه‌شناسی، 13 (49)، صص. 7-29.
مک‌لالین، جی‌برایان (1385). برنامه­ریزی شهری و منطقه ای، رویکرد سیستمی. ترجمه: فرح حبیب، تهران: انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی.
منطقه آزاد چابهار (1379). ویژه نامه گزارش عملکرد از سال 1371 تا 1379 .
نبی­زاده ذوالپیرانی، مازیار؛ عظیمی، نورالدین و محمدپور، صابر (1401). ارزیابی کیفیت فضا‏های عمومی شهر با رویکرد عدالت اجتماعی (مطالعه موردی: خیابان‏ های شهر رشت). پژوهشهای جغرافیای انسانی، 54 (1)، صص. 193-217.
ولی‌قلی‌زاده، علی و ذکی، یاشار (1387). بررسی و تحلیل جایگاه ژئوپلیتیکی و ژئواکونومیکی ایران برای کشورهای CIS. فصلنامه بین­المللی ژئوپولتیک، 4(13)، صص. 21-56.
هاروی، دیوید (1379). عدالت اجتماعی و شهر. ترجمه فرخ حسـامیان و محمدرضـا حـائری، انتشـارات شـرکت پردازش و برنامه.
هال، پتر (1387). برنامه‌ریزی شهری و منطقه­ای.  ترجمه: جلال تبریزی. تهران: انتشارات پردازش و برنامه ریزی شهری (وابسته به شهرداری تهران).
Azevedo, C.  L., Iacob, M.  E., Almeida, J.  P. A.,   van   Sinderen, M.,   Pires, L.  F., and Guizzardi, G, (2015), Modeling resources and capabilities in enterprise architecture: A well founded ontology-based proposal for ArchiMate. Information Systems, 54, pp. 235-262
Blue, G., Rosol, M., and Fast, V. (2019). Justice as Parity of Participation: Enhancing Arnstein’s Ladder Through Fraser’s Justice Framework. Journal of the American Planning Association, 85(3), pp. 363-376.‏
Choudhary, A., Akhtar, S., and Zaheer, A. (2013). Impact    of    Transformational    and    Servant Leadership on Organizational Performance:  A Comparative Analysis. J Bus Ethics, 116, pp. 433-440.
Lake, R. W. (2016). Justice as subject and object of planning. International Journal of Urban and Regional Research, 40(6), pp. 1205-1220.‏
Mladenović, M. N., (2017), Transport justice: designing fair transportation systems. Transport Reviews, 37(2), pp. 245-246.‏
Rawat, V., Bhushan, M., and Surepally, S. (2011). The impact of special economic zones in India: A case study of Polepally SEZ. International Land Coalition.
Thomas, A. H. (2003).  Service industries, globalization, and urban restructuring within the Asia-Pacific: new development trajectories and planning responses, Progress in Planning, 61(1), pp. 1-74.
United Nations. (2002). Financing Global Social Development Symposium, Feb. 7. Annotated Agenda and Programme of Work, Department of Economic and Social Affairs. United Nations, New York.
Woessner, M. (2010), a new ontology for the era of the New Economy: On Edward W. Soja’s Seeking Spatial Justice. City: analysis of urban trends, Culture, theory, policy, action, 14 (6), pp. 601-603.
Zhenshan, Y., Yuxuan, W., and Zhigao, L. (2019). Improving socially inclusive development in fast urbanized area: Investigate livelihoods of immigrants and non-immigrants in Nansha Special Economic Zone in China. Habitat International, Volume 86, pp. 10-18.