ارزیابی مخاطرات محیطی سواحل دریای عمان؛ یک ارزیابی مبتنی بر رویکرد مشارکتی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه جغرافیا، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران

چکیده

سواحل دریای عمان به‌عنوان یکی از مستعدترین نواحی در برابر بلایای آب‌و هوایی شناخته شده است. موقعیت جغرافیایی کشور در کمربند بیابانی و زلزلة دنیا و همچنین منطقة گذار اقلیمی حارّه و جنب‌حارّه باعث شده است که مکرراً رویدادهای شدید محیطی مانند سیل، طوفان، خشکسالی بی‌بازگشت، فرسایش رودخانه، افزایش سطح دریا، گرم‌شدن بی‌بازگشت، شوری و غیره را تجربه کند. این منطقه در برابر تغییرات آب‌و هوایی و بلایای طبیعی ناشی از آب‌و هوا، انباشتی از آسیب‌پذیری‌ها را دارا است که زحمتکشان روستایی را در تلة فقر گرفتار کرده است. این مطالعه، مخاطرات بالقوة ناشی از تغییرات آب‌و هوا، آسیب‌پذیری، ظرفیت، ریسک مرتبط با آن‌ها را در سواحل دریای عمان شناسایی کرده و استراتژی‌های موجود برای کاهش خطر بلایا را بررسی می‌کند. این پژوهش با روش تـوصیـفی - تحلیلی و با استفاده از فنون میدانی و پرسشنامه‌ای و با استفاده از رویکرد مشارکتی به ارزیابی مخاطرات اقلیمی نواحی ساحلی پرداخته است و ابعاد آسیب‌پذیری، احتمال خطر، مخاطرات و ظرفیت جامعة محلی را مورد واکاوی قرار داده است. جامعة هدف روستاهای مستقر در نوار ساحلی دریای عمان از بندر کواتر تا غربی‌ترین نقطة ساحلی استان سیستان و بلوچستان بوده که تعداد این روستاها 15 روستا است. حجم نمونه 151 خانوار انتخاب گردید. نتایج نشان داد که مهم‌ترین مخاطرات اقلیمی این منطقه، سیلاب، طوفان و شور شدن منابع آب است و میزان آسیب‌پذیری در این روستاها بالا است. جمع‌آوری آب باران به‌وسیلة هوتک‌ها، خلق ثروت محلی، بازتخصیص منابع، بانک آب و بورس آب در بخش کشاورزی، آگاهی از رفتار مخاطرات محیطی به‌ویژه اقلیمی، آموزش‌های فنی‌حرفه­ای برای کسب‌و کارهای جدید و کمک دولت، استراتژی‌هایی است که می‌تواند آسیب‌پذیری این منطقه در برابر مخاطرات را کاهش دهد.

تازه های تحقیق

- طرح آمادگی در برابر بلایا، قوانین صحیح و رعایت‌شده برای آمادگی در برابر بلایا، وضعیت تنوع گزینه‌های معیشتی در در جوامع محلی، دولت‌های محلی موجود و سطوح منابع برای به‌حداقل‌رساندن خطر فاجعه در نواحی ساحلی عمان.

- انجام اقداماتی مانند کاهش ساختار مانند ایجاد پناهگاه برای مخاطرات، سیستم هشدار طوفان و غیره برای کاهش خطر بلایای سطح جامعة ساحلی.

کلیدواژه‌ها


حمیدیان‌پور، محسن؛ معصومی‌جشنی، جواد و معصومی، مهدی (1399). بررسی آگاهی کشاورزان نسبت به تغییر اقلیم در مناطق روستایی ساحلی پیرامون دریاچه طشک و بختگان، مطالعات جغرافیایی نواحی ساحلی، 1 (1)، صص. 25-49.
گنخکی، عقیل؛ تقوایی، مسعود و بردستانی، حمید (1399). بررسی عوامل موثر بر بهبود تاب‌آوری زیست‌محیطی شهرهای ساحلی (مطالعة موردی: شهرهای ساحلی استان بوشهر).  مطالعات جغرافیایی نواحی ساحلی، 1 (2)، صص. 5-27.
Agbley, S., Basco, R. (2008). An evaluation of storm surge frequency-of-occurrence estimators.  Proceedings of the ASCE conference on Solutions to Coastal Disasters, April 13–16, 2008, Turtle Bay, Hawaii, pp. 185–197.
Bell, R. G., Paulik, R., and Wadhwa, S. (2015). National and regional risk exposure in low-lying coastal areas: areal extent, population, buildings and infrastructure. Report prepared for the Parliamentary Commissioner for the Environment by NIWA. Wellington: Parliamentary Commissioner for the Environment. Retrieved from www.pce.parliament.nz/media/1384/national-and-regional-risk-exposure-in-low-lying-coastal-areas-niwa. .
Bhowmik, J., Irfanullah, H. M., and Selim, S. A. (2021). Empirical evidence from Bangladesh of assessing climate hazard-related loss and damage and state of adaptive capacity to address them. Clim Risk Manag. 31:100273.
Brooks, N., Neil Adger, W., and Mick Kelly, P. (2005). The determinants of vulnerability and adaptive capacity at the national level and the implications for adaptation. Glob Environ Chang. 15(2), pp.151–163.
Buckle, P. (2001). Community based management: a new approach to managing disasters. Draft August.
Chen, C., Tseng, P., Hsu, K., and Chiang, L. (2012). A novel strategy to determine the insurance and risk control plan for natural disaster risk management. Nat Hazards. 64 (2), pp. 1391–1403.
EEA, The European environment – state and outlook. (2010). European Environment Agency, Copenhagen, 2010.
Esmailnejad, M. (2022). Evaluation and forecasting of hot days in the Zahedan city, ACTA GEOGRAPHICA UNIVERSITATIS COMENIANAE, 66 (1), pp. 47-62.
GFDRR. (2016). The making of a riskier future: how our decisions are shaping future disaster risk. Washington DC: Global Facility for Disaster Reduction and Recovery (GFDRR). 
Ginige, K., Amaratunga, D., and Haigh R. (2009). Mainstreaming gender in disaster reduction: why and how?. Disaster Prev Manag an Int J. 18 (1), pp. 23–34.
Haase, D. (2013). Participatory modelling of vulnerability and adaptive capacity in flood risk management. Nat Hazards. 67 (1), pp. 77–97.
Helgeson, F., Dietz S., and Hochrainer-Stigler, S. (2013). Vulnerability to weather disasters: the choice of coping strategies in rural Uganda. Ecol Soc. 18 (2), pp. 1–14.
Hoque, M., Pradhan, B., Ahmed, N., Ahmed, B., and Alamri, A. (2021). Cyclone vulnerability assessment of the western coast of Bangladesh. Geomatics, Nat Hazards Risk. 12 (1), pp. 198–221. 
IPCC. (2008). Climate change and water, Technical Paper VI, IPCC Secretariat, Geneva.
Kabir, I., Rahman, B., Smith, W., Afreen, M., Lusha, F., Azim, S., and Milton, A. (2016). Knowledge and perception about climate change and human health: findings from a baseline survey among vulnerable communities in Bangladesh. BMC Public Health. 16 (1), pp. 1–10.
Kazemi Mohammadi, M., Zamani, M. (2009). Providing Sustainable Urban Tourism Strategies Using Case Study: Zanjan, Geospatial Conservation and Sustainable Urban Development, SWOT Model. Islamic Azad University, Shirvān Branch.
Mallick, B., Ahmed, B., and Vogt, J. (2017). Living with the risks of cyclone disasters in the South-Western coastal region of Bangladesh. Environ - MDPI. 4 (1), pp. 1–17.
Menoni, S., Molinari, D., Parker, D., Ballio, F., and Tapsell, S. (2012). Assessing multifaceted vulnerability and resilience in order to design risk-mitigation strategies. Nat Hazards. 64 (3), pp. 2057–2082. 
Monirul, Q., Mirza, M. (2002). Global warming and changes in the probability of occurrence of floods in Bangladesh and implications. Glob Environ Chang. 12 (2), pp. 127–138.
Morshed, M., Huda, N. (2002). Capacity building to community volunteers under Bangladesh urban disaster mitigation project (BUDMP). In: Reg Work Best Pract Disaster Mitig Bali, Indonesia, pp. 190–192.
Nielsen, S., Bättig, M., and Imboden, D. (2008). Exploring the link between climate change and migration. Clim Change, 91 (3-4), pp. 375–393.
Nirupama, N. (2012). Risk and vulnerability assessment: a comprehensive approach. Int J of Dis Res in the Bu Env. 3 (2), pp. 103–114.
Parvin, G., Takahashi, F., and Shaw, R. (2008). Coastal hazards and community-coping methods in Bangladesh. J Coast Conserv. 12 (4), pp. 181–193.
Small, C., Nicholls, R. (2003) A global analysis of human settlement in coastal zones. Journal of Coastal Research, 19 (3), pp. 584-599.
Smith, K. (2013). Environmental hazards: assessing risk and reducing disaster. UK: Routledge
Stephens, S. A. (2015). The effect of sea-level rise on the frequency of extreme sea levels in New Zealand. Prepared by NIWA for the Parliamentary Commissioner for the Environment. Wellington: Parliamentary Commissioner for the Environment. Retrieved from www.pce.parliament.nz/media/1382/the-effect-of-sea-level-rise-on-the-frequency-of-extreme-sea-levels-in-new-zealand-niwa-2015.pdf.
UNDP. (2004). Reducing Disaster Risk: a Challenge for Development-a Global Report. http://www.ifrc.org/en/what-we-do/disaster-management/preparing-for-disaster/risk-reduction/reducing-disaster-risk/
UNISDR. (2015). Sendai framework for disaster risk reduction 2015–2030. In: Proc 3rd United Nations World Conf DRR. Sendai, Japan.
Vellinga, P., de Groot, R. S., and Klein, R. (1994). An ecologically sustainable biosphere. In: The environment: towards a sustainable future, edited by Dutch Committee for Long-term Environmental Policy (Kluwer Academic Publishers, Dodrecht). pp. 317-346.
Voice, M., Harvey, N., and Walsh, K. (2006). Vulnerability to Climate Change of Australia’s Coastal Zone: Analysis of gaps in methods, data and system thresholds, Australian Greenhouse Office, Department of the Environment and Heritage.
Wamsler, C., Brink, E., and Rentala, O. (2012). Climate change, adaptation, and formal education: the role of schooling for increasing societies’ adaptive capacities in El Salvador and Brazil. Ecol Soc. 17 (2), pp. 1–19.
Wisner, B., Blaikie, P., Blaikie, P., Cannon, T., and Davis, I. (2004). At risk: natural hazards, people’s vulnerability and disasters. London: Psychology Press.
Wisner, B., Blaikie, P., Cannon, T., and Davis, I. (2014). At risk: natural hazards, peoples vulnerability and disasters.UK: Routledge.
Zaman, S., Mondal, M. (2020). Risk-based determination of polder height against storm surge Hazard in the south-west coastal area of Bangladesh. Prog Disaster Sci. (8)100131.