تحلیلی بر روند اشتغال در مناطق روستایی در ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

گروه اقتصاد کشاورزی، پژوهشکده اقتصاد، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

چکیده

اشتغال به‌عنوان یکی از مؤلفه‌های اساسی در توسعه روستایی و کشاورزی به شمار می‌رود. آسایش خاطر و تأمین رفاه جسمی و روانی در سایه دستیابی به شغل و حرفه مناسب تحقق می‌یابد. این مقاله تلاش کرده وضعیت اشتغال را در نقاط روستایی ایران تحلیل کند. داده‌های آماری در دورۀ 1398-1368 از مرکز آمار ایران و بانک مرکزی اخذ شده است. در این دوره، 5 برنامه توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی اجرا شده و برنامه ششم توسعه در جریان است. طی این دوره، از جمعیت روستایی کشور کاسته شده اما نرخ اشتغال روستایی، نوسانی و متغیر بوده است. نرخ اشتغال در بخش کشاورزی به طور متوسط حول و حوش 51 درصد پایدار مانده است و این بخش همچنان برتری خود را در زمینۀ اشتغال روستایی حفظ کرده است. در ادامه مقاله، به نقد عملکرد طرح توسعه اقتصادی و اشتغال روستایی پرداخته شده و نشان داده می‌شود که در دوره 1399-1396 اشتغال­زایی روستایی تنها محدود به برنامه‌های مطالعاتی و شناسایی روستاهای هدف بوده است.

کلیدواژه‌ها


افشاری آزاد، سمیه، آرش عثمانی و سعید پیری (1393). توسعه پایدار و اشتغال در گردشگری روستایی نمونه موردی شیلات پالنگان، نشریۀ جغرافیایی فضای گردشگری، 3(10): ص 146-121.
ابراهیم‌زاده آسمین، حسین، عیسی ابراهیم‌زاده و ابوذر پایدار (1398). برنامه‌ریزی توسعه اشتغال پایدار روستایی با رویکرد PRA مبتنی بر مدل هفت سرمایه (موردشناسی: روستای بغدان شهرستان نیکشهر)، پژوهش‌های روستایی، 10(3): ص 525-508.
بانک مرکزی ایران. بانک اطلاعات سری‌های زمانی اقتصادی. قابل دسترسی از: https://tsd.cbi.ir/
برانسون، ویلیام(1398). تئوری و سیاست‌های اقتصاد کلان. ترجمۀ عباس شاکری، چاپ بیست و چهارم، تهران: نشر نی.
تودارو، مایکل (1391). توسعه اقتصادی در جهان سوم. ترجمه غلامعلی فرجادی، چاپ نوزدهم، تهران: نشر ‏کوهسار.
حافظی، فرشته، مهدی رحیمیان و سعید غلامرضایی (1399). عوامل اثرگذار بر گرایش جوانان روستایی به اشتغال در بخش کشاورزی: مطالعه موردی بیران شهر، استان لرستان، روستا و توسعه، 23(1): ص 78-57.
داورخانی، فضیله، علیرضا دربان آراسته، محمد نجارزاده، ذبیح اله ترابی و بهرام هاجری (1397). بررسی فضایی عوامل مؤثر بر ضریب مکانی اشتغال زنان روستایی ایران در بخش خدمات. برنامه‌ریزی منطقه‌ای، 8(32): ص 10-1.
رحمانی، بیژن، عبدالرضا رحمانی فضلی، حسنعلی فرجی سبکبار و مهرانگیز رضائی (1394). تحلیل اکتشافی داده‌های فضایی اشتغال در سکونتگاه‌های روستایی (موردپژوهی: نواحی روستایی استان اصفهان)، برنامه­ریزی منطقه­ای، 5(20): ص 80-69.
سازمان برنامه و بودجه(1343). قانون برنامه هفت ساله دوم عمرانی کشور(1334-1341)، معاونت امور اقتصادی و هماهنگی، ‏دفتر اقتصاد کلان.
سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان کهگیلویه و بویراحمد(1397). تدوین برنامه توسعه اقتصادی و اشتغال زایی روستایی وستاهای هدف بخش مرکزی شهرستان بویراحمد. جلد ‏اول: کلیات برنامه توسعه اقتصادی و اشتغال‌زایی روستایی. شرکت مهندسین مشاور نقش بوستان گستر.
سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان لرستان(1396). طرح توسعه اقتصادی و اشتغال زایی روستایی استان. معاونت هماهنگی برنامه و ‏بودجه.
طالشی، مصطفی و سیدیاسر حکیم دوست (1398). تحلیل فضایی توسعه یافتگی مناطق روستایی با تأکید بر نقش آفرینی اشتغال زنان روستایی در شهرستان رامسر، مطالعات برنامه­ریزی سکونتگاه­های انسانی (چشم­انداز جغرافیایی)، 14(2): ص 489-473.
فرجی سبکبار، حسن، بهرام هاجری، ذبیح اله ترابی و نادر ملایی (1395). تحلیل فضایی الگوی اشتغال زنان در بخش های عمده فعالیت سکونتگاه های روستایی ایران، مطالعات برنامه­ریزی سکونتگاه­های انسانی (چشم­انداز جغرافیایی)، 11(34): ص 31-17.
قدیری معصوم، مجتبی و آئیژ عزمی (1389). تحولات اشتغال روستایی و بررسی عوامل موثر بر آن، مطالعات برنامه­ریزی سکونتگاه­های انسانی (چشم­انداز جغرافیایی)، 5(10): ص 119-101.
قدیری معصوم، مجتبی، مسعود مهدوی حاجیلویی و حسین اسماعیل­نیا (1383). توسعه اشتغال در نواحی روستایی (مطالعه موردی: شهرستان لاهیجان)، پژوهشهای جغرافیایی، 36(48): ص 158-139.
محمدجانی، اسماعیل و نازنین یزدانیان(1393). تحلیل وضعیت بحران آب در کشور و الزامات مدیریتی آن، فصلنامه روند، 65 و 66: ص 144-117.
مرکز آمار ایران. آمارهای جمعیتی و اجتماعی. قابل دسترسی از: https://www.amar.org.ir
مرکز آمار ایران(1395). نتایج کلی سرشماری عمومی نفوس و مسکن: 1395. قابل دسترس در:  ‏https://www.amar.org.ir
ناصری، علیرضا، مهدی باسخا، محمد حسن­زاده و ارشک مسایلی (1388). بررسی تاثیر هزینه­های مختلف دولت بر اشتغال غیر­کشاورزی و فقر در مناطق روستایی ایران، پژوهش­های رشد و توسعه پایدار (پژوهشهای اقتصادی)، 9(4): ص 64-41.
Bhalla, G. S. and Hazell, P. (2003). Rural Employment and Poverty: Strategies to Eliminate Rural Poverty within a Generation, Economic and Political Weekly, 38(33), 3473-3484.
Bryden, J., & Bollman, R. (2000). Rural employment in industrialised countries, Agricultural Economics, 22(2), 185-197.
Clark, J. B. (2005) The Distribution of Wealth: A Theory of Wages, Interest and Profits. ‎Cosimo Classics, Illustrated Edition, New York.‎
Copus, A., Hall,C., Barnes, A., Dalton, G., Cook, P., Weingarten, P., Baum, S., Stange, H., Lindner, Ch., Hill, A., Eiden, G., McQuaid, R., Grieg, M., & Johansson, M. (2006) .Study on Employment in Rural Areas. European Commission Directorate General for Agriculture, Unit F.3. Consistency of Rural Development.
de Luca, L. (2011). The ILO’s Rural Employment and Decent Work Programme. Available at: https://www.ilo.org/employment/units/rural-development/WCMS_158583/lang--en/index.htm
Foster, A. (2012). Creating Good Employment Opportunities for the Rural Sector, Asian Development Review, 29(1), 1-28.
Pavel, A., & Moldovan, O. (2019). Determining Local Economic Development in the Rural Areas of Romania. Exploring the Role of Exogenous Factors, Sustainability, 11(1), 1-24.
Productivity Commission (1998). Aspects of Structural Change in Australia, Research Report, AusInfo, Canberra.
Rural Institute (2019). Employment disparity grows for rural Americans with disability. University of Montana.
Sabreen, M., & Behera, D. K. (2020). Changing Structure of Rural Employment in Bihar: Issues and Challenges, The Indian Journal of Labour Economics, 1-13.
Xu, D., Deng, X., Guo, S., & Liu, S. (2019). Labor migration and farmland abandonment in rural China: Empirical results and policy implications, Journal of Environmental Management, 232, 738-750.
https://www.mporg.ir/portal‎
https://www.tasnimnews.com/fa/news/1398/02/11/2001718/‎
https://www.irna.ir/news/83270496‎