بررسی و تحلیل روند مطالعات گردشگری ساحلی و دریایی در ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه گردشگری دانشگاه گیلان

چکیده

توجه دانشگاهیان به موضوعات مختلف علم تلفیقی و میان‌رشته‌ای گردشگری، همگام با افزایش اهمیت اقتصادی و اجتماعی – فرهنگی آن، بعد از جنگ جهانی دوم (دهه 1950) آغاز شد و تا کنون بر شمار و عمق این مطالعات، افزوده شده است. در ایران نیز پژوهش درباره این پدیده قرن بیستم، با تأخر زمانی و از دهه 1380 خورشیدی آغاز گردید، با این وجود آگاهی بر روند تحقیقات موجود، می‌تواند علاوه بر تعیین شکاف‌های احتمالی، در آینده رهگشای پژوهشگران علاقمند نیز باشد. در این راستا، مقاله حاضر با هدف بررسی و تحلیل مطالعات گردشگری ساحلی و دریایی در مقالات علمی-پژوهشی انتشاریافته در مجلات معتبر داخلی انجام شد. برای این منظور، با جستجوی محقق در پایگاه‌ها و وب‌سایت مجلات، 106 مقاله در این زمینه یافت شد. فرایند بررسی این مقالات، با پنج پرسش محوری و در نتیجه در پنج گام، آغاز شد: بررسی روند زمانی؛ پراکندگی جغرافیایی؛ محورهای مطالعاتی؛ ارتباط گردشگری ساحلی و دریایی با سایر شکل‌های توسعه گردشگری؛ و رویکردهای روش‌شناسی. نتایج انجام این مراحل نشان داد که سرآغاز پژوهش درباره گردشگری در مناطق ساحلی و حوزه-های آبی کشور، به سال 1382 باز می‌گردد و تا کنون، بیشترین پژوهش‌ها در این حوزه در سال 1396 انجام شده است؛ از میان مناطق ساحلی و پهنه‌های آبی کشور، بیشترین مقاله (تعداد 63) به طور کلی متمرکز بر مناطق ساحلی "دریای خزر" و به طور خاص، 37 مورد از آن‌ها، سواحل "استان مازندران" را مورد بررسی قرار داده‌اند؛ از میان شش محور مطالعاتی تفکیک‌شده توسط محقق،

کلیدواژه‌ها


ابراهیم­زاده، عیسی (1386). توسعه توریسم و تحولات کارکردی آن در ایران در حال گذار، علوم جغرافیایی، 6(8 و9): ص  118-97.
باقری، فاطمه (1398). الگوی مدیریت یکپارچه گردشگری ساحلی، رساله دکترا، دانشگاه علامه طباطبائی، دانشکده مدیریت و حسابداری.
بیات، ناصر، بدری، سید علی، رضوانی، محمدرضا و فرجی سبکبار، حسنعلی (1393). فراتحلیلی بر مطالعات گردشگری روستایی در ایران: پژوهشی در چارچوب روش­شناسی کیو. پژوهش و برنامه­ریزی روستایی، 3(7): ص 2415-2322.
بیات، ناصر، بدری، سید علی، رضوانی، محمدرضا و فرجی سبکبار، حسنعلی (1392). گردشگری روستایی در ایران: ارایه تحلیلی اسنادی از مقالات انتشاریافته فارسی، برنامه­ریزی و توسعه گردشگری، 2(6): ص 128-109.
ضیایی، محمود و عباس­پور، نیلوفر (1394). جایگاه نظام گردشگری؛ از رویکرد رشته­ای تا میان­رشته­ای، برنامه­ریزی و توسعه گردشگری، 5(13):  ص  28-8.
زارعی، قاسم و محمودی پاچال، زینب (1398). واکاوی مطالعات گردشگری ایران از نظر موضوعی و روش­شناختی و ترسیم آینده مطالعات پژوهشی، گردشگری و توسعه، 8(2): ص  19-1.
Alejziak, W. (2005). Present status and representatives of tourism research development. In: Winiarski, W.A.R. (Ed.), tourism in science research, Poland: Academy of physical education in Krakow-University of information technology and management in Rzeszow, pp. 257-279.
Benckendorff, P., and Zehrer, A. (2013). A network analysis of tourism research. Annals of Tourism Research, 43, 121–149.
Güzeller, C.O. Celiker, N. (2018). Bibliometric Analysis of Tourism Research for the Period 2007-2016. Advances in Hospitality and Tourism Research, 6(1), 1-22.
Crabtree, A. and Douglas, P. (2007). Coastal/Marine Tourism Trends in the Coral Triangle and Strategies for Sustainable Development Interventions. Marine Program, World Wildlife Fund, USA.
Davenport, J. and Davenport, J.L. (2006). The impact of tourism and personal leisure transport on coastal environment: A review. Estuarine, coastal and shelf science, 67, 280-292.
Fauziah, S. and Aryanto, R. (2012). Consumer references toward marine tourism area. The Winter, 13(2), 156-164.
Ghosh, T. (2011). Coastal Tourism: Opportunity and Sustainability, Sustainable Development, 4(6), 66-71.
------------ (2012). Sustainable coastal tourism: problems and management options, geography and geology, 4(1), 163-169.
Graburn, N.H.H., and Jafari, J. (1991). Introduction; Tourism Social Science. Annals of Tourism Research, 18, 1-11.
Hall, M. (2011). Trends in ocean and coastal tourism: the end of the last frontier? Ocean & Coastal Management, 44(9-10), 601-618.
Hall, M. and Jenkins, J. (2004). Tourism and public policy, In: A companion to tourism, Edited by: A. Lew, Alan. Hall, C. Michael., M. Williams Allan. , Blackwell Publishing Ltd.
Hall, C., Michael, M., Williams, A. and Lew, A. (2004). Tourism: conceptualizations, institutions, and issues, in: Hall, C., Williams, M. A., Lew, A. (eds.), A Companion to Tourism, Blackwell Publishing Ltd.
Honey, M. and Krantz, D. (2007). Global Trends in Coastal Tourism. Marine Program, World Wildlife Fund, USA.
Jafari, J., and Ritchie, J.R. (1981). Toward a framework for tourism education: Problems and prospects. Annals of Tourism Research, 8(1), 13–34.
Jafari, J. (2003). Research and scholarship: the basis of tourism education, Tourism Studies, 14(1), 6-16.
Jennings, S. (2004). Coastal tourism and shoreline management, Annals of tourism management, 31(4), 899-922. 
Karagöz, D., and Yüncü, H.R. (2013). Sosyal ağ analizi ile turizm alanında yazılmış doktora tezlerinin araştırma konularının incelenmesi. [Evaluation of research subject of doctoral theses about tourism in Turkey with social network analysis]. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6 (15), 205-232.
Kirilenko, K.P. and Stepchenkova, S. (2018). Tourism research from its inception to present day: Subject area, geography, and gender distributions. PLoS ONE, 13(11), 1-20.
Leiper, N. (1979). The framework of tourism: Towards a definition of tourism, tourist, and the tourist industry. Annals of Tourism Research, 6(4), 390–407.
Mill, R.C., and Morrison, A.M. (2012). The tourism system (7th Ed.). Dubuque, IA: Kendall Hunt.
Musinguzi, D. (2016). Trends in tourism research on Qatar: A review of journal publications. Tourism Management Perspectives, 20, 265-268.
Park, J., Wu, B., Morrison, A.M., Shen, Y., Cong, L. and, Li, M. (2016). The Tourism System Research Categorization Framework. Asia Pacific Journal of Tourism Research, 21(9), 986-1000.
Papageorgiou, M. (2016). Coastal and marine tourism: A challenging factor in Marine Spatial Planning, Ocean and Coastal Management, 129, 44-48.
Pease, W. and Rowe, M. (2007). Information and Communication Technologies in Support of the Tourism Industry, Idea Group Inc (IGI).
Peric, M., Durkin, J. and Lamot, I. (2014). Importance of stakeholder management in tourism project, Tourism and Hospitality Industry. Tourism and Hospitality Industry section4-6, University of Rijeka, Faculty of Tourism and Hospitality Management.
Pritchard, A., and Morgan, N. (2007). De-centering Tourism's Intellectual Universe, or Traversing the Dialogue between Change and Tradition. In: Ateljevic, I., Pritchard, A. & Morgan, N. (eds.). the Critical Turn in Tourism Studies: Innovative Research Methodologies, Amsterdam: Elsevier.pp. 11-28.
Shinae Kim, C., Hui Bai, B., Beomcheol Kim, P. and Chon, K. (2018). Review of reviews: A systematic analysis of review papers in the hospitality and tourism literature‖. International Journal of Hospitality Management, 70, 49-58.
Tribe, J. (1997). The indiscipline of tourism. Annals of Tourism Research, 24(3), 638–657.
Wu, B. (1998). Tourism system: An explanation for tourist activities and tourism science. Tourism Tribune, 1, 21–25
Williams, A.T. (2011). Definitions and typologies of coastal tourism destinations, In: Jones, A. and Phillips, M. (eds.) Disappearing Destinations: Climate change and future challenges for coastal tourism, CABI, UK, pp. 47-66.
Xiu-cun, L. and Deng-shan, D. (2002). Trends of overseas studies of ocean and coastal tourism, Natural resources, 17, 6, 12-21.