تبیین مدل عملکرد شهر خلاق خوراک‌شناسی رشت در راستای توسعة شهری با به‌کارگیری نظریه داده بنیاد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه شهرسازی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران.

2 کارشناسی ارشد برنامه‌ریزی شهری، گروه شهرسازی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران.

چکیده

شهرهای خلاق به‌عنوان مدلی جدید در برنامه‌ریزی شهری جهت کمک به توسعة شهرها مطرح است. در این بین یکی از فرصت‌های توسعة شهری که توسط شبکه شهرهای خلاق یونسکو جهت استفاده از پتانسیل‌های موجود در شهرها مطرح شد، خوراک‌شناسی است که به‌عنوان فعالیتی فرهنگی و خلاقانه، ریشه عمیقی در زندگی روزمره شهروندان دارد. این پژوهش به‌دنبال واکاوی عملکرد شهر خلاق خوراک‌شناسی رشت در راستای توسعه شهری و تبیین مدلی بر آن است. روش پژوهش به‌صورت کیفی و با استفاده از نظریه داده‌بنیاد (زمینه‌ای) می‌باشد. حجم نمونه آماری با استفاده از روش نمونه‌گیری گلوله برفی و تا زمان اشباع داده‌ها و حاصل‌نشدن مفهوم جدید از طریق مصاحبه‌ها ادامه یافت که براساس آن، 25 نفر در قالب مصاحبه نیمه ساختاریافته مشارکت داشتند که 13 نفر از آنان شامل مدیران شهری رشت، مسئولان طرح شهر خلاق خوراک، کارشناسان حوزه شهری، متخصصان توسعه گردشگری، اعضای هیئت علمی دانشگاه، رستورانداران و آشپزان و 12 نفر نیز شامل شهروندان شهر رشت بودند. از اطلاعات گردآوری‌ شده، طی مراحل سه‌گانه کدگذاری داده‌بنیاد (باز، محوری و گزینشی) و با توجه‌ به شرایط مقوله‌ها (علّی، زمینه‌ای، پدیده محوری، مداخله‌ای، بازدارنده، راهبردها، پیامد) در نهایت مدل نهایی پژوهش شکل گرفت. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که مقوله «اهمیت برنامه‌ریزی و برندسازی» از شرایط علّی، مقوله «ارزش‌های فرهنگی و غذایی» از شرایط زمینه‌ای، مقوله «اقدامات در حوزه شهر خلاق» از شرایط مداخله‌ای، مقوله «نابسامانی و عدم قاطعیت مدیریت شهری در جهت توسعه شهر خلاق خوراک‌شناسی» از شرایط بازدارنده شهر خلاق خوراک‌شناسی رشت هستند و بر عملکرد آن تأثیر می‌گذارند که به‌طورکلی عملکرد شهر خلاق رشت مطلوب نیست. جهت بهبود عملکرد این شهر، سه راهبرد «آموزش و مشارکت جامعه و اصناف»، «تحقق پروژه‌های خلاقانه» و «مدیریت تبادل اطلاعات و ارتباطات» ارائه گردید و با اعمال این راهبردها، پیامد «تقویت و توسعة همه جانبه شهر خلاق خوراک‌شناسی» به وقوع می‌پیوندد که خود متشکل از سه مقوله پایه «افزایش مدیران و شهروندان خلاق و مشارکت‌جو»، «توسعه گردشگری در حوزه خوراک» و «بهره‌وری اقتصاد محلی و شهری» است. نتایج تحقیق به درک مؤلفه‌های کلیدی در عملکرد شهر خلاق خوراک‌شناسی شهر رشت توسط برنامه‌ریزان، مسئولان و مدیران شهری و شهروندان کمک می‌کند.

تازه های تحقیق

- مفهوم برندسازی در شهر خلاق به دلیل ایجاد تصویر ذهنی از شهر و نقش آن در توسعه اقتصادی و گردشگری، اهمیت دارد.

- آموزش و مشارکت گروه‌های ذی‌نفع و ذی‌نفوذ مهم‌ترین عامل موفقیت در فرایندفرایند تصمیم‌گیری در برنامه‌ریزی‌های شهر خلاق است.

- شناخت عوامل بازدارنده عملکرد شهرهای خلاق و تلاش جهت کاهش اثر آن‌ها سبب بهبود عملکرد و توسعه شهرهای خلاق خواهد شد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


آزاد، نفیسه؛ ناظمی، امیر و علیرضانژاد، سهیلا (1398). تحلیل آینده‌پژوهانه سیاست‌گذاری شهر خلاق؛ مطالعه‌ای در شهر تهران. مطالعات راهبردی سیاستگذاری عمومی، 9(32)، صص. 156-180.
اسدی، احمد و سامی، ابراهیم (1397). ارزیابی میزان تطابق شهر قاین با شاخص‌های شهر خلاق. نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی (جغرافیای انسانی)، 10(4)، صص. 13-26.
بسته‌نگار، مهرنوش (1398). از گردشگری خوراک تا گردشگری خلاق و پایدار خوراک و آشپزی موردمطالعه: پیاده‌راه خوراک سی تیر تهران.  منظر، 11(49)، صص. 26-37.
پورمحمد، محمدحسین؛ رحمان‌زاده، سیدعلی و کاوسی، اسماعیل (1398). نقش رسانه ملی در توسعه شهر خلاق. مطالعات توسعه اجتماعی ایران، 11(2)، صص. 157-166.
تقوایی، مسعود؛ جانعلی‌پور، شیدا و شفیعی، مرجان (1400). توسعه گردشگری خلاق با تأکید بر جاذبه‌های گردشگری (مطالعه‌موردی: شهر اصفهان). نشریه علمی جغرافیا و برنامه‌ریزی، 26(79)، 93-113.
حیدری، محمدتقی؛ احدنژاد روشتی، محسن و محرمی، سعید (1398). تحلیلی بر بازآفرینی اقتصادی شهر با رویکرد گردشگری گاسترونومی (مطالعه موردی: رویداد جشنواره آَش شهر زنجان). اقتصاد شهری، 4(2)، صص. 37-54.
خان‌سفید، مهدی (1391). مدیریت شهری و شهر خلاق. منظر، 4(19)، صص. 92-95.
خزایی، مهنوش؛ عامری شهرابی، محسن و ملکیان، فرامرز (1399). رابطه حکمرانی خوب با توسعه شهر خلاق فرهنگی. مدیریت فرهنگی، 14(4 (پیاپی 50))، صص. 157-172.
رمضان‌پور بیجی، مائده (1399). راهکارهای توسعه گردشگری فرهنگی با رویکرد گردشگری خلاق شهری (نمونه‌موردی: شهر رشت)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه گیلان، گیلان.
زنگنه شهرکی، سعید؛ فتوحی‌مهربانی، باقر؛ پوراکرمی، محمد و سلیمان‌زاده، محمدرضا (1395). تحلیل قابلیت‌ها و جایگاه شهر تهران از نظر تحقق مفهوم شهر خلاق در مقایسه با سایر شهرهای دنیا. جغرافیا و توسعه فضای شهری، 3(2)، صص. 69-85.
سالاری‌پور، علی‌اکبر؛ حسام، مهدی؛ برادران سقرلو، آرش و حمیدی، آرمان (1399). تبیین راهبردهای توسعه گردشگری خلاق در شهر رشت. نشریه گردشگری شهری، 7(3)، صص. 127-142.
شاطریان، محسن؛ حیدری سورشجانی، رسول و ورفی‌نژاد، ژیلا (1396). اثرات توان گردشگری در گسترش زیرساخت‌ها و ایجاد شهر خلاق مطالعه‌موردی: شهر کرمانشاه. جغرافیا، 15(52)، صص. 201-216.
شبانی، امیرحسین و ایزدی، محمدسعید (1393). رویکردی نوین به بازآفرینی شهر خلاق. نقش جهان، 4(2)، صص. 54-63.
شریفیان، ندابیگم؛ احمدی، فرشته؛ گندمکار، امیر؛ مسعود، محمد و صابری، حمید (1400). شناسایی و اولویت‌بندی شاخص‌های شهر خلاق گردشگری در شهر بابلسر. نشریه گردشگری شهری، 8(4)، صص. 129-168.
شفیعی، زاهد؛ فرخیان، فیروزه و میرقدر، لیلا (1392). اصفهان به عنوان شهر خلاق صنایع دستی با رویکرد توسعه گردشگری. جغرافیا، 12(43)، صص. 251-278.
عباسخواه، رقیه؛ آقائی‌زاده، اسماعیل و حسام، مهدی (1400). بررسی وضعیت اشتغال تعاونی‌محور زنان ساکن در بافت فرسوده شهر رشت  با تأکید بر شهر خلاق خوراک. فصلنامه شهر پایدار، 4(2)، صص. 125-145.
فتوحی مهربانی، باقر؛ کلانتری، محسن و رجایی، سیدعباس (1395). شهر خلاق و شاخص‌های شهر خلاق ایرانی. جغرافیا، 14(51)، صص. 101-118.
لطفی، صدیقه و عباسی، سمیه (1398). تحلیل تحقق‌پذیری شهر خلاق در شهرهای میانی. موردمطالعه: شهر ساری. مجله آمایش جغرافیایی فضا، 11(40)، صص. 19-40.
مافی، رضا؛ قدمی، محسن؛ مظاهری، محمدمهدی و عزیزآبادی فراهانی، فاطمه (1397). ارائه الگوی مطلوب شهر خلاق در کلانشهر تهران. مطالعات توسعه اجتماعی ایران، 11(1)، صص. 33-61.
ملامیرزایی، راضیه و سجادزاده، حسن (1401). تبیین چارچوب توسعة هسته‌های تاریخی شهری با رویکرد شهر خلاق نمونة‌موردی: هستة تاریخی شهر همدان. جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، 33(2)، صص. 127-146.
موسوی، میرنجف (1392). رتبه‌بندی محلات شهر سردشت از نظر حرکت به سوی خلاقیت با تاکید بر تحقق شهر خلاق با استفاده از تاپسیس و ANP. جغرافیا و آمایش شهری منطقه‌ای، 4(10)، صص. 19-38.
مویدفر، سعیده؛ بابایی‌ندوشن، محمدرضا و زارعی‌محمودآبادی، محمد (1399). ارائه مدل ساختاری تفسیری از شاخص‌های تحقق‌پذیری شهر خلاق (مطالعه‌موردی: منطقه 3 شهر یزد). فصلنامه علمی - پژوهشی پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، 12(46)، صص. 94-110.
میرغروی، معصومه؛ صمدزاده، رسول و معصومی، محمدتقی (1400). سطح‌بندی مناطق شهر رشت براساس مؤلفه‌های شهر خلاق. فصلنامه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری چشم‌انداز زاگرس، 13(49)، صص. 89-111.
Alimohammadirokni, M., Emadlou, A., and Yuan, J. J. (2021). The Strategic Resources of a Gastronomy Creative City: The Case of San Antonio, Texas. Journal of Gastronomy and Tourism, 5(4), pp. 237-252.
Amore, A., Roy, H. (2020). Blending foodscapes and urban touristscapes: International tourism and city marketing in Indian cities. International Journal of Tourism Cities6(3), pp. 639-655.
Carpio, N. M., Napod, W., and Do, H. W. (2020). Gastronomy as a factor of tourists' overall experience: a study of Jeonju, South Korea. International Hospitality Review. 35(1), pp. 70-89.
Chun Tie, Y., Birks, M., and Francis, K. (2019). Grounded theory research: A design framework for novice researchers. SAGE open medicine, No. 7, pp. 1-8.
Forleo, M. B., Benedetto, G. (2020). Creative cities of gastronomy: Towards relationship between city and countryside. International Journal of Gastronomy and Food Science22.
Grisafi, A. J. (2022). Development Processes in European Marginal Areas: An Investigation in the UNESCO Gastronomic Creative City of Östersund in Sweden. In INTERNATIONAL SYMPOSIUM: New Metropolitan Perspectives (pp. 221-233). Springer.
Huamanchumo, R. M. E., Hernández-Rojas, R. D., Longa-López, R. A., and Cárdenas-Jarama, M. (2022). Gastronomy as an effect of visitor loyalty: the Peruvian (Lima) case. International Journal of Tourism Cities, (ahead-of-print).
Khoo, S. L. (2020). Towards an inclusive creative city: How ready is the Historic City of George Town, Penang?. City, Culture and Society, 23.
Khoo, S. L., Badarulzaman, N. (2014). Factors determining George Town as a city of gastronomy. Tourism planning & development, 11(4), pp. 371-386.
Khoo, S. L., Chang, N. S. F. (2021). Ipoh–From Tin Mining City to Creative City. In Creative City as an Urban Development Strategy (pp. 115-136). Palgrave Macmillan, Singapore.
Kim, C. (2015). Locating creative city policy in East Asia: Neoliberalism, developmental state and assemblage of East Asian cities. International Journal of Cultural Policy23(3), pp. 312-330.
Lavanga, M., Drosner, M. (2020). Towards a New Paradigm of the Creative City or the Same Devil in Disguise? Culture-led Urban (Re) development and Sustainability. In Cultural Industries and the Environmental Crisis (pp. 95-109). Springer, Cham.
Lee, A. H., Wall, G., and Kovacs, J. F. (2015). Creative food clusters and rural development through place branding: Culinary tourism initiatives in Stratford and Muskoka, Ontario, Canada. Journal of rural studies39, pp. 133-144.
Manola, M., Koufadakis, S. X. (2020). The Gastronomy as an Art and its Role in the Local Economic Development of a Tourism Destination: A Literature Review. SPOUDAI-Journal of Economics and Business70(1-2), pp. 81-92.
Pearson, D., Pearson, T. (2015). Branding food culture: UNESCO creative cities of gastronomy. Journal of Food Products Marketing, 23(3), pp. 342-355.
Ritika, K. (2016). Lucknow as creative city (Doctoral dissertation, SPA Bhopal).
Rodríguez-Gutiérrez, P., González Santa Cruz, F., Pemberthy Gallo, L. S., and López-Guzmán, T. (2020). Gastronomic satisfaction of the tourist: Empirical study in the Creative City of Popayán, Colombia. Journal of Ethnic Foods, 7(1), pp. 1-12.
SERT, A. N. (2019). The effect of local food on tourism: Gaziantep case. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 18(4), pp. 1611-1625.
Soegoto, E. S. (2018). Improving the welfare of small and medium enterprises in upstream-downstream food and beverage creative industries: a Management Pesrpective. International Journal of Advanced Engineering and Management Research, 3(3), pp. 237-246.
UCCN. (2022). Why creativity? Why cities? [Website comment]. Retrieved 2022, Aug. 5, from https://en.unesco.org/creative-cities/content/why-creativity-why-cities.
Vogel, D., Lisboa Sohn, A. P., and de Mello Rossini, D. (2022). Florianópolis, Creative City of Gastronomy UNESCO. Journal of Culinary Science & Technology, pp. 1-15.
Vollstedt, M., Rezat, S. (2019). An introduction to grounded theory with a special focus on axial coding and the coding paradigm. Compendium for early career researchers in mathematics education13, pp. 81-100.
Wan, Y. K. P., Choi, S. H. (2020). Food Tourists and Food Image in a Creative City of Gastronomy in Macao, China. Journal of China Tourism Research, 18(2), pp. 376-396.
Xiaomin, C. (2017). City of Gastronomy” of UNESCO Creative Cities Network: From international criteria to local practice. Social Systems Studies, pp. 55-67.
Zhang, J. X., Cheng, J. W., Philbin, S. P., Ballesteros-Perez, P., Skitmore, M., and Wang, G. (2022). Influencing factors of urban innovation and development: a grounded theory analysis. Environment, Development and Sustainability, pp. 1-26.