ارزیابی اثرات دسترسی به امکانات و خدمات شهری بر حس تعلق مکانی در بافت‌های فرسوده کلان‌شهر اهواز

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران.

2 استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران.

3 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران.

چکیده

بافت‌های فرسوده شهری به‌دلیل ارزش‌های تاریخی - فرهنگی نیازمند حفظ، احترام و بازآفرینی است. امروزه احیای این بافت‌ها با اصل قرار دادن نیاز ساکنین در برقراری ارتباط با فضای کالبدی و مباحثی چون تعلق به مکان، مورد توجه بسیاری از طراحان قرار می‌گیرد. بر همین اساس هدف پژوهش حاضر ارزیابی ارتباط دسترسی به خدمات شهری و حس تعلق مکان در بافت فرسوده محلات شش­گانه (عامری، یوسفی، آخر آسفالت، زرگان، حصیرآباد و لشکرآباد) است.. این پژوهش از لحاظ هدف، کاربردی و از نظر روش، توصیفی - تحلیلی است و جهت رسیدن به هدف مطرح‌شده از آزمون‌های کروسکال والیس، T ساده، همبستگی پیرسون در نرم‌افزار SPSS و مدل FAHP استفاده شده است. نتایج حاصل از بررسی‌ها نشان داد سه محله آخر آسفالت، یوسفی و عامری به لحاظ برخورداری از امکانات و خدمات شهری در وضعیت مطلوبی قرار داشته و در طرف مقابل محله حصیرآباد وضعیّت نامناسبی دارد. همچنین بررسی ارتباط بین خدمات شهری و حس تعلق مکان به بافت فرسوده با ضریب 0/371 حاکی از ارتباط مستقیم دو متغیر ذکر ­شده بوده است و نشان می‌دهد می‌توان با افزایش امکانات و خدمات شهری و همچنین تقویت فضاهای عمومی، بافت‌های کالبدی و فیزیکی، و بافت‌های فرسوده، حس تعلق مکان در این مناطق را افزایش داد.

تازه های تحقیق

- ارتباط بین دسترسی به خدمات شهری و حس تعلق مکان در بافت فرسوده ارزیابی شد.

- محلات به لحاظ برخورداری از امکانات و خدمات شهری رتبه ­بندی شدند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


اسدی، احمد؛ حسین‌آبادی، سعید و مودودی، مهدی (1399). مدل‌سازی رابطه بین سرزندگی شهری و حس تعلق مکانی در شهر قاین. پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، 11(40)، صص. 17-30.
امامی، علی؛ بازدار، مهرنوش؛ صفری، ملیحه و فرحناکی، رامونا (1393). تعیین رابطه حس تعلق و شاخصه‌های اجتماعی آن (نمونه موردی: روستای زیارت در گلستان). فصلنامه آرمان‌شهر، 10(21)، صص. 11-21.
اله‌ویسی، فرزام و چاره‌جو، فرزین (1400). تبیین نقش عوامل مؤثر بر تعلق مکانی در بافت‌های شهری (مطالعه موردی: بافت‌های قدیم، میانی، جدید و حاشیه‌ای شهر سنندج). جغرافیا و توسعه فضای شهری، 8(1)، صص. 165-184.
بزی، خدارحم؛ معمری، ابراهیم و صیاد سالار، یاسین (1399). اولویت‌سنجی محله‌های شهری از منظر بافت کالبدی مسکن جهت بازآفرینی شهری (مطالعه پژوهی: شهر گرگان). مطالعات ساختار و کارکرد شهری، 7(23)، صص. 131-150.
بهزادپور، محمد (1397). بررسی حس تعلق مکانی در مجتمع‌های مسکونی و نقش طبیعت بر آن (مطالعه موردی: مجتمع‌های مسکونی اکباتان، پردیسان، زیتون و مهرگان). پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، 9(34)، صص. 183-200.
 جوانفروزنده، علی و مطلبی، قاسم (1390). مفهوم حس تعلق به مکان و عوامل تشکیل­دهندة آن. نشر هویت شهری، 5(8)، صص.27-37.  
حسینی‌شه‌پریان، نبی‌الله؛ امان‌پور، سعید و ملکی، سعید (1395). تحلیل فضایی سطوح برخورداری مناطق کلان‌شهر اهواز از خدمات شهری با تأکید بر عدالت اجتماعی. نشریه پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، 4(3) صص. 495-517.
دانش‌پور، عبدل‌الهادی و صفارسبزوار، فاطمه (1397). تحلیلی بر عوامل کالبدی مؤثر بر حس تعلق به مکان در مرکز قدیمی (مطالعه موردی: شهر سبزوار). نشریه پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، 9(33)، صص. 125-136.
رضوانی، نوشین؛ بهزادفر، مصطفی و حبیی، کیومرث (1396). ارزیابی بافت‌های تاریخی بر پایه هنجار حس تعلق به مکان (مطالعه موردی: محله سرچشمه گرگان). نشریه پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، 8(29)، صص. 23-42.
روشنی، صالح؛ رضوانی، نوشین و پاسیان‌خمری، رضا (1397). سنجش و رتبه‌بندی حس تعلق مکانی محلات بافت تاریخی گرگان. دو فصلنامه علمی- پژوهشی مرمت و معماری ایران، 8(15)، صص. 89-106.
زنگنه، مهدی (1398). سنجش احساس تعلق مکانی در شهرهای کوچک، میانی و کلان‌شهرها (مطالعه موردی: شهرهای خواف، سبزوار و مشهد). آمایش جغرافیایی فضا، 9(32)، صص. 199-212.
سمنانی، عارف‌السادات (1398). تبیین عوامل مؤثر حس تعلق مکان در فضاهای آموزشی. چهارمین کنفرانس بین‌المللی پژوهش‌های نوین در عمران، معماری، مدیریت شهری و محیط‌زیست، کرج، صص. 1-13.
شاهرودی‌کلور، مرضیه؛ تقی‌پور، ملیحه؛ گریست، فائزه (1399) سنجش تطبیقی مؤلفه‌های حس مکان در عناصر کالبدی مساجد سنتی و معاصر شیراز (مورد پژوهی مسجد حاج علی، مسجد مشیرالملک، مسجدالرجا و مسجد دانشگاه). فصلنامه‌ی علمی پژوهشی هنر و معماری، اندیشه معماری، (4)8، صص. 11-54.
شایان، حمیدرضا؛ کامل‌نیا، حامد و حجت وثاق (1389). بررسی نقش و جایگاه معیارهای اجتماعی در تحقق‌پذیری مرمت بافت‌های فرسوده شهری. آبادی، 67(4)، صص 18-23.
شریف‌زاده، محمد شریف؛ عبدالله‌زاده، غلامحسین؛ اژدرپور، علیرضا و شریفی، مهرنوش (1396). جایگاه سرمایة اجتماعی در ارتقای تعلق مکانی (مطالعه موردی: مناطق روستایی شهرستان زابل). فصلنامه مدیریت سرمایة اجتماعی، 4(3)، صص. 375-403.
صفایی­پور، مسعود و دامن‌باغ، صفیه (1398). تحلیل مؤلفه­های بازآفرینی شهری در بافت فرسوده مرکزی شهر اهواز. برنامه‌ریزی توسعه کالبدی، 3(51)، صص. 103-122.
عبدی ملک‌کلابی، رسول (1395). تعلق مکانی و توسعه پایدار در بافت‌های فرسوده شهری (مطالعه موردی: شهر ساری). اولین همایش ملی چشم‌انداز آینده معماری و شهرسازی با رویکرد توسعه پایدار.
فلاحت، محمدصادق، کمالی، لیلا و شهیدی، صمد (1396). نقش مفهوم حس مکان در ارتقای کیفیت حفاظت معماری. باغ نظر، 14(46)، صص. 15-22.
کریمی‌مشاور، مهرداد و نگین‌تاجی، فرشاد (۱۳۹۷). تأثیر هویت مکانی بر ایجاد حس وابستگی و نقش آن در شکل­گیری منظر شهری (مطالعه موردی: شهر یاسوج). فصلنامه پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، ۹(۳۳)، صص. 69-84.
مرادقلی، سکینه (1392). برنامه‌ریزی راهبردی و نقش آن در نوسازی و بهسازی بافت­های فرسوده شهری (مطالعه موردی: زابل). پایان‌نامه کارشناسی ارشد.
مشکینی، ابوالفضل؛ قاسمی، اکرم و حمزه‌نژاد، مهدی (1393). ارزیابی حس تعلق به مکان ساکنان شهرهای جدید (مطالعه موردی: شهر جدید هشتگرد). فضای جغرافیایی، 14(41)، صص. 41-56.
موسوی اناری، مریم و ذکری، عباس (1399). تأثیر هویت معماری بر ارتقاء حس تعلق مکان (مطالعه موردی: معماری بومی شهرستان انار). مطالعات جغرافیا، عمران و مدیریت شهری، 4(1)، صص. 95-86.
میرزاعلی، محمد؛ محمدعلی‌خانی، خدیجه و حسینی، نیلوفر سادات (1394). بازآفرینی محور پیاده‌روها در بافت قدیمی گرگان (مطالعه موردی: گرگان). همایش بین­المللی معماری، عمران و شهرسازی از آغاز تا هزاره سوم، تهران، 1394.
Chen, R. B., Ashok, S. (2018). Investigating the impact of Sense of Place on site visit frequency with no motorized travel modes. Journal of Transport Geography, no. 66, pp. 268-282.
Huang, X., Zhao, B., Liu, Y., and Xue, D. (2019). Belonging to a Place: An Analysis of the Perceptions of Rural-to-Urban Migrants in China. Geographical Review, pp. 1-19.
Jansen, S. (2020). Place attachment, distress, risk perception and coping in a case ofearthquakes in the Netherlands. J. Hous. Built Environ, 407-427.
Liu, S., Cheung, L. T. (2016). Sense of place and tourism business development. Tourism Geographies, 18(2), pp. 174-193.
Nakhi, A., Ahmari, N., and Rezaei, S. (2016). Renovation and Rehabilitation Strategies for Worn-Out Texture of Ab-Anbar No District in Sari Using SWOT Technique. Journal of Geology, 6, pp. 270-283
Ramkissoon, H. (2015). Authenticity, satisfaction, and place attachment. A conceptual-framework for cultural tourism in African island economies Development Southern Africa, 32(3), pp. 292-302.