آسیب‌شناسی برنامه‌های آمایش سرزمین در استان گیلان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی -مطالعه موردی

نویسندگان

1 استاد گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

2 استادیار گروه شهرسازی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.

چکیده

آمایش سرزمین به‌عنوان یک فرایند بنیادین برای ایجاد و اجرای بلندمدت افق برنامه‌ریزی راهبردی همراه با یک رویکرد یکپارچه برای سیاست‌گذاری با تأکید بر دستیابی به اهداف و نه تنظیم کاربری اراضی، مورد تأکید بوده است. آمایش سرزمین دلالت بر اقدام‌هایی دارد که به‌طور گسترده توسط بخش عمومی به‌کار گرفته می‌شود تا آینده توزیع فعالیت‌ها و سکونتگاه‌ها را تحت‌تأثیر قرار دهد. این اقدامات باهدف ایجاد یک سازمان فضایی عقلایی از کاربری‌های مختلف سرزمین و ایجاد پیوندهای بیشتر بین این کاربری‌ها، متوازن ساختن تقاضای توسعه با الزام‌های حفاظت محیط‌زیست و دستیابی به اهداف اجتماعی و اقتصادی موردنظر دولت‌ها صورت می‌پذیرند. بر این ‌اساس، در برنامه‌ریزی آمایش سرزمین، اقدام‌هایی برای هماهنگ ساختن تأثیرات فضایی سیاست‌های سایر بخش‌ها، جهت دستیابی به توزیع بهینه‌ای از توسعه اقتصادی بین مناطق (حتی در جوامعی که به رویکرد بازار آزاد التزام دارند و یا تنظیم تغییرات مطلوب در کاربری‌های مختلف سرزمین) صورت می‌پذیرد. هدف اصلی این مقاله آسیب‌شناسی ساختاری، محیطی، محتوایی، قانونی، مدیریتی و اجتماعی طرح و برنامه‌های آمایشی در کشور می‌باشد. نوع تحقیق کاربردی و روش آن توصیفی - تحلیلی خواهد بود، شیوه جمع‌آوری اطلاعات می‌دانی بر مبنای مصاحبه بوده و تلاش شده با احصای متغیرهای اثرگذار در قالب پرسشنامه با استفاده از طیف لیکرت نسبت به اخذ نظرات کارشناسانی که با آزمون میانگین و همبستگی شناسایی شده‌اند اقدام شود. بین مؤلفه‌های آمایش سرزمین همبستگی مثبت وجود دارد. به این معنا با افزایش هر مؤلفه، مؤلفه دیگری نیز افزایش می‌یابد و با کاهش یکی، دیگری نیز کاهش می‌یابد. بین مؤلفه‌های محیطی و اجتماعی با نمره 0/704 بیشتری رابطه وجود دارد و کمترین رابطه مربوط به مؤلفه‌های اجتماعی و ساختاری است.

تازه های تحقیق

- حاکمیت اقتصاد نفتی و اقتصاد رانتی و مبتنی بودن نظام تخصیص بر چانه‌زنی های مدیریتی دارای بیشترین تاثیر بر آسیب‌شناسی مدیریتی است.

- آسیب‌شناسی اجتماعی و اقتصادی نشان می دهد متغیرهای تخریب‌های نسبتأ گسترده در مناطق کوهستانی و نبود دستوالعمل هایی جهت مدیریت اکوسیستم های مختلف استان گیلان موجب تشدید آسیب‌شناسی اجتماعی و اقتصادی استان گیلان شده است.

کلیدواژه‌ها


احمدی، سید عباس و انصاری، زهرا (1398). بررسی آمایش مناطق مرزی بر اساس مدل سوات (از بندرعباس تا گواتر). آمایش سیاسی فضا، 1(3)، صص. 139-146.
اکبری، یونس؛ ایمانی جاجرمی، حسین و رستم علیزاده، ولی اله (1398). بررسی آمایش مناطق مرزی بر اساس مدل سوات (از بندرعباس تا گواتر). سیاست‌نامه علم و فناوری، 6(16)، صص. 5-13.
پاپلی‌یزدی، محمدحسین (1383). عدالت اجتماعی و توسعه کاربرد فلسفه و ایدئولوژی در آمایش سرزمین. تحقیقات جغرافیایی، 3(74)، صص. 51-77.
تقوایی، مسعود؛ بیک‌محمدی، حسن؛ زالی، نادر و کسائی، میترا (1396). تحلیل موانع و عوامل مؤثر در اجرای طرح‌ها و برنامه‌ریزی آمایشی استان تهران. آمایش سرزمین، 9(1)، صص. 1-27.
جباری، حبیب؛ ثامنی، امیر و ابراهیمی‌خوسفی، محسن (1396). تبیین الزامات تدوین سند ملی آمایش سرزمین از منظر توسعه کالبدی. برنامه‌ریزی توسعه کالبدی، 4(6)، صص. 75-92.
جعفریان، بابک و سرور، رحیم (1397). مدل‌یابی موانع تحقق‌پذیری طرح‌های آمایش سرزمین استان تهران. جغرافیا، 16(59)، صص. 77-94.
حاتمی‌نژاد، حسین؛ رجایی، سیدعباس؛ سالاروندیان، فاطمه و تیموری، ایرج (1392). ارزیابی تناسب کاربری اراضی از طریق مدل توان اکولوژیک در استان اردبیل باهدف آمایش سرزمین. آمایش سرزمین، 5(1)، صص. 5-26.
خنیفر، حسین (1389). درآمدی بر مفهوم آمایش سرزمین و کاربردهای آن در ایران. آمایش سرزمین، 2(2)، صص. 1-10.
زرشگی، محمد و افشاری، مریم (1397). آمایش سرزمین؛ راهبردی مؤثر جهت تراکم زدایی از تهران. راهبرد، 27، صص. 79-102.
سلطانی، ناصر (1392). ارزیابی موانع فراروی طرح‌های آمایش سرزمین در ایران با رویکرد تلفیقی. برنامه‌ریزی و آمایش فضا، 17(3)، صص. 63-84.
شریف‌زادگان، محمدحسین و رضوی‌دهکردی، سید امیر (1389). ارزیابی فرایند برنامه‌ریزی «آمایش سرزمین» در ایران و راهکارهای بهبود آن. علوم محیطی، 7(4)، صص. 87-100
صالحی، اسماعیل و پوراصغرسنگاچین، فرزام (1388). تحلیلی بر موانع فراروی آمایش سرزمین در ایران. راهبرد، 18(52)، صص. 149-181.
طرح کاربری اراضی استان گیلان (1397). استانداری گیلان.
غفاری‌فرد، محمد؛ رضایی، اسلام‌الدین و محمدی، سمیه (1399). تعیین شاخص ترکیبی سنجش محرومیت در شهرستان‌های منطقه سه آمایش سرزمین بر اساس شاخص‌های قانون استفاده متوازن کشور. راهبرد، 16(64)، صص. 158-133.
قربانی، رامین؛ زیاری، کرامت‌اله؛ سجودی، مریم؛ فرهادی، ابراهیم؛ عبدالله‌حسین، شاخوان (1399). تحلیل برهم‌کُنش کارکرد آموزش عالی و صنعت در ایران از منظر آمایش سرزمین. آمایش سرزمین، 12(2)، صص. 479-519.
   کرکه‌آبادی، زینب و قادری، محمدرضا (1397). بررسی سطح توسعه استان‌ها در چارچوب آمایش سرزمین. نگرش‌های نو در جغرافیا انسانی، 11(41)، صص. 101-110.
محمودزاده، حسن؛ پناهی، سودابه و هریسچیان، مهدی (1398). کاربرد روش چندهدفه تخصیص زمین با رویکرد آمایش سرزمین (مطالعة موردی: شهرستان همدان). تحقیقات کاربردی علوم جغرافیا، 19(52)، صص. 211-234.
مخدوم، مجید (1384). شالوده آمایش سرزمین. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
مهری، آزاده و سلمان‌ماهینی، عبدالرسول (1396). مروری بر مدل‌های آمایش سرزمین. انسان و محیط‌زیست، 15(1)، صص. 71-92.
یزدان‌پناه، کیومرث و الماسی، بهنام (1396). ارائۀ الگوی آمایش سرزمین نواحی ساحلی دریای مکران با رویکرد توسعه و امنیت پایدار منطقه‌ای (مطالعۀ موردی: شهرستان‌های چابهار و ایرانشهر). پژوهش‌های جغرافیایی برنامه‌ریزی شهری، 5(4)ف صص. 539-564.
González, A., Daly, G., Pinch, P., Adams, N., Valtenbergs, V., Burns, M. C., and Johannesson, H. (2015). Indicators for spatial planning and territorial cohesion: Stakeholder-driven selection approach for improving usability at regional and local levels. Regional Studies, 49(9), pp. 1588-1602.
Bradley, J., Zaucha, J. (2017). Territorial cohesion: a missing link between economic growth and welfare. lessons from the Baltic Tiger: Uniwersytet Gdański.
Decoville, A. (2018). Use and misuse of indicators in Landuse planning: the example of land take. Planning Practice & Research, 33(1), pp. 70-85.
Dinan, N. M., Aghsaei, H., and Barghjelveh, S. (2019). Proposing a Model to Monitor the Provincial Land Use Plans (Case Study: Qazvin Province). Environment and Development Journal, 10(19), pp. 99-110.
Dühr, S., Stead, D., and Zonneveld, W. (2007). The Europeanization of spatial planning through territorial cooperation. Planning, Practice & Research, 22(3), pp. 291-307.
Kunzmann, K. R. (1998). Planning for spatial equity in Europe. International planning studies, 3(1), pp. 101-120.
Malý, J. (2019). Polycentric urban systems and territorial cohesion. In Territorial Cohesion, pp. 69-89.
Medeiros, E. (2017).. From simple to relevant TIA tools for European policies. Uncovering the Territorial Dimension of European Union Cohesion Policy. London and New York: Routledge, pp. 147-160.