بررسی موانع تنوع بخشی فعالیت‌های اقتصادی روستاهای پیرامون دریاچه ارومیه (نمونه مورد مطالعه: دهستان مرحمت آباد جنوبی شهرستان میاندوآب)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی- مستخرج از رساله

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، گروه جغرافیا، دانشگاه گیلان، رشت، ایران.

2 استاد گروه جغرافیا، دانشگاه گیلان، رشت، ایران

3 استادیار گروه جغرافیا، دانشگاه گیلان، رشت، ایران.

چکیده

تنوع شالوده و اساس ثبات و پایداری هر سیستمی است و هراندازه سیستمی متنوع‌تر گردد، پایداری و پویایی آن در طول زمان ومکان حفظ می‌گردد. شناخت موانع تنوع بخشی اقتصاد روستایی یکی از رویکردهایی است که در جهت تحقق توسعه پایدار روستایی مطرح شده است. هدف در این تحقیق بررسی موانع تنوع بخشی به اقتصاد روستایی از ابعاد طبیعی، زیر ساختی نهادی، اقتصادی و اجتماعی در دهستان مرحمت‌آباد جنوبی پرداخته شده است. نوع تحقیق کاربردی و‌ روش‌ آن توصیفی-تحلیلی‌است. به ‌منظورجمع آوری‌ اطلاعات ازمطالعات کتابخانه‌ای‌ و پیمایش ‌میدانی (مشاهده ،مصاحبه ‌وپرسشنامه) در محدوده مورد مطالعه استفاده شده است. قلمرو مکانی این تحقیق دهستان مرحمت‌آباد جنوبی شهرستان میاندوآب است. این دهستان دارای19 روستا و 3363 خانوار بوده است. تعداد353 خانوار از طریق فرمول اصلاح شده کوکران به‌عنوان حجم نمونه تحقیق انتخاب شد. جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات از آزمون T استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که از دیدگاه روستاییان منطقه از لحاظ موانع تنوع بخشی اقتصاد روستایی، عوامل نهادی ـ مدیریتی مانند عدم دسترسی روستاییان به وام‌ها و منابع مالی، نبود یا نامناسب بودن خدمات مالی و عدم سرمایه‌گذاری بخش دولتی و خصوصی، نسبت به سایرعوامل تأثیر بیشتری را در ایجاد موانع تنوع بخشی به فعالیت‌های اقتصادی روستاهای منطقه را داشته است. لذا تأمین منابع مالی، ارائه آموزش‌های مهارتی، حذف موانع اداری و قانونی می‌تواند در تنوع بخشی اقتصادی نواحی روستایی منطقه در فعالیتهای غیر زراعی بسیار مؤثر باشد.

کلیدواژه‌ها


ازکیا، مصطفی (1385). جامعه‌شناسی توسعه، چاپ سوم، تهران: انتشارات کلمه.
پالاش، عباس و کردوانی، پرویز (1388). مقایسه نقش دریاچه هامون هنگام پرآبی وخشکی در اوضاع اقتصادی واجتماعی سیستان، فصلنامه علمی پژوهشی جغرافیا، 3(8و9)، صص. 123-144.
تقی‌زاده، فاطمه (1387). توسعه پایدار شهری، دانشنامه مدیریت شهری و روستایی، سازمان شهرداری‌ها و دهیاری کشور، چاپ اول، صص. 280-286.
جمعه‌پور، محمود (1387). مقدمه‌ای بر برنامه‌ریزی توسعه روستایی: دیدگاه‌ها و روش‌ها، تهران: انتشارات سمت.
خسرویی‌پور، بهمن و فروشانی، ناهید (1390). مشارکت زنان و توسعه پایدار روستایی، کار و جامعه، (132و133)، صص. 56-68.
رحیمی، منیره و توسلی، فردوس (1391). بررسی نقش و جایگاه توسعه روستایی در برنامه‌های پنج ساله توسعه، چهارمین همایش علمی سراسری دانشجویی جغرافیا.
رهبری، مهناز؛ شفیعی ثابت، ناصر و رضایی، زینب (1396). تحلیل عوامل مؤثر بر تنوع بخشی اقتصاد غیرکشاورزی و اثرات آن بر پایداری سکونتگاههای روستایی، جغرافیا و نوسعه ناحیه‌ای، 15(28)، صص. 237-258.
زمردیان، محمدجعفر و عبدالهی، عبدالله (1385). نقش مرفودینامیک رودخانه‌ای در تنوع بخشی اقتصاد روستایی، (قابلیت‌ها، رهیافت‌ها)، نمونه موردی: دهستان زرینه رود جنوبی، پژوهش‌های جغرافیایی، 55، صص. 91-108.
صادق دقیقی، لیلا و مطیعی لنگرودی، سید حسن (1388). نقش تعاونی‌های پره صیادی در توسعه اقتصاد روستایی مطالعه موردی دهستان دهکاء، مجله تعاون، (208 و 209)، صص. 81-98.
صرافی، مظفر (1387). مبانی برنامه‌ریزی منطقه‌ای، تهران: انتشارات سازمان برنامه و بودجه
علوی‌زاده، سید امیر محمد (1389). نقش متنوع‌سازی فعالیتهای اقتصادی در توسعه پایدار روستایی مطالعه موردی: شهرستان سمیرم، پایان نامه دکتری، استاد راهنما: جعفر جوان، دانشگاه فردوسی مشهد؛ دانشکده ادبیات و علوم انسانی دکتر علی شریعتی.
عنابستانی، علی اکبر؛ طیب‌نیا، سید هادی؛ شایان، حمید و رضوانی، محمدرضا (1393). تحلیل موانع متنوع سازی فعالیت‌های اقتصادی در روستاهای مرزی شهرستان مریوان، فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی،3(4)، پیاپی 10، صص. 87-111.
فرهمند، شکوفه و ابوطالبی، مینا (1391). تاثیر تنوع وتخصص اقتصادی بر رشد اشتغال استانی درایران، مجله تحقیقات اقتصادی، 47(3)، صص. 45-63.
قاسمی، بهاره (1396). بررسی زمینه‌های تنوع بخشی به اقتصاد تواحی روستایی در راستای اقتصاد مقاومتی مطالعه موردی بخش جلگه استان اصفهان، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما دکتر مجید یاسوری و مشاور دکتر روح الله اوجی، دانشگاه گیلان.
قاسمی، مریم و جوان، جعفر (1393). تبیین رابطة تنوع بخشی فعالیت‌های اقتصادی و توسعة پایدار روستایی، مطالعة موردی شهرستان مشهد، پژوهش‌های روستایی، 5(2)، صص. 237-262.
مطیعی لنگرودی، سید حسن؛ فرجی سبکبار، حسنعلی و حجت شمامی، سیروس (1398). تحلیل موانع و قابلیت‌های تنوع بخشی فعالیت‌ها در اقتصاد روستایی مورد: بخش رحمت آباد و بلوکات شهرستان رودبار، اقتصاد فضا و توسعه روستایی، 8(1)، پیاپی 27، صص. 1-20.
مرکز ‌آمار ایران (1395). چکیده نتایج طرح آمارگیری هزینه و درآمد ‌خانوارهای روستایی و شهری، دفترجمعیت، نیروی کار و سرشماری.
مرکز آمار ایران (1395). نتایج تفصیلی سرشماری عمومی نفوس و مسکن شهرستان میاندوآب.
مطیعی‌لنگرودی، سیدحسن (1382). برنامه‌ریزی ‌روستایی با تاکید بر ایران، چاپ چهارم، مشهد: انتشارات‌ جهاد دانشگاهی.
معاونت توسعه روستایی و مناطق محروم کشور (1393). کلیات برنامه راهبردی توسعه روستایی «بسته توسعه روستایی».
موسسه توسعه روستایی ایران (1383). طرح و چشم انداز آینده ممکن توسعه روستایی، گزینه های روستایی.
نوربخش‌‌ رزمی، زهرا‌ (1392). تحلیل نقش‌ کارآفرینی ‌فعالیت‌های غیرکشاورزی درارتقاء کیفیت‌زندگی روستاییان (روستاهای بخش شاندیز شهرستان بینالود)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما حمید شایان، مشهد؛ دانشگاه فردوسی، دانشکده ادبیات وعلوم‌انسانی، رشته تحصیلی؛ جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی.
یاسوری، مجید (1394). مقدمه‌ای براقتصاد روستایی، چاپ اول، رشت: انتشارات دانشگاه گیلان.
یاسوری، مجید؛ قریشی، باسط و وطنخواه، ژیلا (1394). تحلیل موانع و راهکارهای توسعه کارآفرینی زنان روستایی، پژوهشهای روستایی، 6(2)، صص. 323-342.
Brugere, C. (2006). A review of the development of integrated irrigation aquaculture (IIA), with special reference to West Africa. In M. Halwart & A.A. van Dam, eds. Integrated irrigation and aquaculture in West Africa: concepts, practices and potential, pp. 27–60. Rome, FAO. pp. 181
Dmurger, S., Martin, F. and Weiyong, Y. (2010). rural households' decisions towards income diversification: Evidence from a township in northern China, China Economic Review, 21, pp. 32-44.
Elliott, J. (2005). Introduction to Sustainable Development in Developing countries. Pub. Location  London Imprint Routledge. pp. 384.
Lanjouw, J. O. and Lanjouw, P. (1995). "Rural nonfarm employment : a survey," Policy Research Working Paper Series, 1463, The World Bank.
Lanjouw, P. (1998). Ecuador's rural nonfarm sector as a route out of poverty, Volume1, Sectors:Labor Markets & Employment.
World Bank. (2007).  Rural Non-Farm Economy, Retrieved from: http://go.worldbank.org/19NI77.
Yasouri, M. W,N,A,B,Sulaiman. Saeidian,F. Conversion trends of rangelands to dry farming and its effects on erosion and sediment yield in Kardeh drainage basin, Caspian J. Env. Sci. 2012, Vol. 10 No.2 pp. 257-272.