ارزیابی تأثیر فرم بر پایداری محله های شهری (مورد مطالعه: آمل)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه جغرافیا دانشگاه مازندران

2 استاد گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

3 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

چکیده

محله ها از ارکان اصلی ساختار شهرها بوده و نقش مهمی در تحقق اهداف توسعه شهری پایدار دارند. ابعاد مسائل شهری در سطح محله‌ها به شکل واضح‌تری قابل‌درک است و فرم شهری به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم بر این ابعاد تاثیرگذارند، بنابراین شناخت الگوی کالبدی محله و دستیابی به فرم مطلوب از موضوعات اساسی در راستای نیل به توسعه پایدار شهری است. هدف از پژوهش حاضر ارزیابی ‌تأثیر فرم شهری بر پایداری محله های شهر آمل است. پژوهش حاضر از حیث هدف کاربردی و به لحاظ روش، توصیفی – تحلیلی است. روش جمع‌آوری داده‌ها از طریق پر کردن پرسشنامه با حجم 400 عدد صورت گرفته است. برای سنجش فرم شهر ابتدا 12 شاخص مرتبط تعریف عملیاتی شده‌اند، سپس با کمک مدلSAW محله ها به سه فرم فشرده، میانی و پراکنده طبقه بندی و پرسشنامه‌های هر محله نیز با روش خوشه بندی تصادفی توزیع و تکمیل شده‌اند. نتایج نشان داد بین پایداری در فرم های مختلف تفاوت معناداری وجود دارد، و میزان پایداری در فرم فشرده بیش از فرم میانی و پراکنده است و محله شماره 10 پایدارترین و محله شماره 25 ناپایدارترین محله شهر می‌باشند. همچنین محله ها به لحاظ پایداری در 4 گروه همگن دسته ‌بندی‌شده‌اند که طبق نتایج ، محله‌های واقع در گروه اول سطح پایین‌تری از پایداری برخوردارند و گروه چهارم که در بردارنده محله‌های فشرده هست، از پایداری بیشتری برخوردار هستند. همچنین از میان ابعاد پایداری بعد اجتماعی، از وضعیت نامطلوب و بعد کالبدی از وضعیت مطلوبی برخوردار بوده است.

کلیدواژه‌ها


اجزاء شکوهی، محمد، مرادی، فرشته (1391). مطالعه تطبیقی پایداری محلات سراب و سجاد مشهد با استفاده از روش‌های AHP و دلفی (با مشارکت شهرداری مشهد)، مجله‌ی جغرافیا و توسعه‌ی ناحیه‌ای، 19: ص 118-95.
اس. ام. ویلر-تی. بیتلی (1384). نوشتارهایی درباره توسعه پایدار شهری، ترجمه کیانوش حقیقی، تهران: انتشارات مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری.
حافظ‌نیا، محمدرضا (1391). مقدمه‌ای بر روش تحقیق در علوم انسانی، چاپ هفدهم، انتشارات سمت.
حسن‌آبادی، سعید، صدرموسوی، میرستار، پورمحمدی، محمدرضا (1394). ارزیابی الگوی اختلاط کاربری زمین در محلات شهر سبزوار، مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، 22(6): ص 53-34.
رهنما، محمدرحیم، عباس زاده، غلامرضا (1387). اصول، مبانی و مدل‌های سنجش فرم کالبدی شهر، مشهد: انتشارات جهاد دانشگاهی، ص 90-94.
فنی، زهره، صارمی، فرید (1392). رویکرد توسعه پایدار محله‌ای کلان‌شهر تهران (موردمطالعه محله‌ی بهار منطقه 7)، فصلنامه جغرافیا و توسعه، 30: ص 56-35.
قرائی، آزاده، زبردست، اسفندیار، ماجدی، حمید (1399). گونه‎شناسی فرم شهر و ساختار فضایی پایدار با نظری بر شهر تهران، فصلنامه هویت شهر، 41(14): ص 33-17.
قرائی، آزاده، زبردست، اسفندیار، ماجدی، حمید (1397). تبیین ارتباط میان فرم شهر و پایداری اجتماعی نمونه موردی مناطق 22گانه شهر تهران، نشریه علمی ـ پژوهشی برنامه ریزی توسعه کالبدی، 7(3): ص 93-79.
لطفی، سهند، بختیاری، هدی (1392). ساماندهی نظام حرکتی در بافت محله‌های شهری از طریق تحلیل اصل اتصال‌پذیری در نهضت نوشهر سازی و با بهره‌گیری از روش چیدمان فضا بافت مرکزی کاشمر، فصلنامه مطالعات شهری، 9: ص 16-3.
مثنوی، محمدرضا (1382). توسعه پایدار و پارادایم‌های جدید توسعه شهری: شهر فشرده شهر گسترده، فصلنامه محیط‌شناسی، 31: ص 104-89.
معصوم‌نیا بیشه، عسگری (1392). تحلیل روند تغییرات شاخص‌های تراکم و سرانه فضای مسکونی در شهر تهران، باتاًکید بر تاًثیر قوانین و سیاست‌گذاری‌های شهری براین روندها؛ در دوره 1375-1390، پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری به راهنمایی ناصر برک پور، دانشگاه شهید بهشتی.
نیک‌پور، عامر (1393). سنجش کالبدی فرم شهر بر اساس تراکم مورد مطالعه شهر آمل، فصلنامه مطالعات برنامهریزی شهری، 8(2): ص 34-11.
نیک‌پور، عامر، رضازاده، مرتضی، الهقلی تبار نشلی، فاطمه (1398). الگوی گسترش کالبدی شهر آمل با رویکرد رشد هوشمند شهری، مجله آمایش جغرافیایی فضا، 31(9): ص 190-175.
وحدانی، حسن (1384). امکان‌سنجی ظرفیت‌های توسعه محله‌ای جهت رسیدن به توسعه پایدار شهری (نمونه موردی محله کلکته چی تبریز)، پایان‌نامه برای دریافت کارشناسی ارشد رشته شهرسازی دانشکده هنر، دانشگاه تربیت مدرس.
هودسنی، هانیه (1384). توسعه محله‌ای پایدار (مفاهیم نظری و خاستگاه تاریخی)، سمینار کارشناسی ارشد شهرسازی دانشکده هنر، دانشگاه تربیت مدرس.
Ali, N. K. M., & Ahmed, Z. A. (2021, April). Planning sustainable environmental neighborhoods is a step towards the direction of sustainable cities. In IOP Conference Series: Earth and Environmental Science (Vol. 754, No. 1, p. 012033). IOP Publishing.
Bardhan, R., Kurisu, K., & Hanaki, K. (2015). Does Compact urban forms relate to good quality of life in high density cities of India? Case of Kolkata. Cities, 48, 55-65.
Cloutier, S., Jambeck, J., & Scott, N. (2014). The Sustainable Neighborhoods for Happiness Index (SNHI): A metric for assessing a community's sustainability and potential influence on happiness. Ecological Indicators40, 147-152.
Dempsey, N., Brown, C., & Bramley, G. (2012). The key to sustainable urban development in UK cities? The influence of density on social sustainability. Progress in Planning77(3), 89-141.
Hess, G. R. (2001). Just what is Sprawl. Anyway, Available at this web, www4. ncsu. edu/~ grhess.
Jabareen, Y. R. (2006). Sustainable urban forms: Their typologies, models, and concepts. Journal of planning education and research26(1), 38-52.
Lucy, W. H., & Phillips, D. L. (2001). Suburbs and the Census. Survey Series. Washington, DC: Brookings Institution, Center on Urban and Metropolitan Policy.
Schwarz, N. (2010). Urban form revisited—Selecting indicators for characterising European cities. Landscape and Urban Planning96(1), 29-47.
Sharifi, A., Dawodu, A., & Cheshmehzangi, A. (2021). Neighborhood sustainability assessment tools: A review of success factors. Journal of Cleaner Production, 125912.
Sharifi, A., & Murayama, A. (2013). A critical review of seven selected neighborhood sustainability assessment tools. Environmental Impact Assessment Review38, 73-87.
Turcu, C. (2012). Local experiences of urban sustainability: Researching Housing Market Renewal interventions in three English neighbourhoods. Progress in planning78(3), 101-150.
Williams, M. R. (1985). Neighborhood organizations: Seeds of a new urban life (No. 131). Praeger Pub Text.