بررسی عوامل موثر بر بهبود تاب‌آوری زیست‌محیطی شهرهای ساحلی (مطالعه‌ی موردی: شهرهای ساحلی استان بوشهر)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای جغرافیا و برنامه ریزی شهری- دانشگاه شهید چمران اهواز

2 استاد جغرافیا و برنامه ریزی شهری- دانشگاه اصفهان

3 کارشناسی ارشد مهندسی و مدیریت ساخت- استانداری بوشهر

چکیده

شهرهای ساحلی در سراسر جهان به‌طور فزاینده تحت تأثیر انواع مخاطرات طبیعی و غیرطبیعی قرار دارند که به‌منظور کاهش آسیب‌پذیری آن‌ها در برابر این مخاطرات، بهبود تاب‌آوری در ابعاد مختلف نقش اساسی دارد. بُعد زیست‌محیطی تاب‌آوری با تأکید بر پایداری نظام اکولوژیکی شهرها به بهبود پایداری آن‌ها در برابر مخاطرات مختلف زیست‌محیطی می‌پردازد. این پژوهش بر اساس هدف از نوع کاربردی و به‌منظور بررسی عوامل مرتبط با بهبود تاب‌آوری زیست‌محیطی شهرهای ساحلی در دو مرحله انجام‌شده است. محدوده‌ی موردمطالعه شامل شهرهای ساحلی استان بوشهر است که نقش کارکردی به‌عنوان مرکز شهرستان دارند. جامعه آماری در مرحله اول عبارت‌اند از کارشناسان مدیریت شهری و فعالان محیط‌زیست و در مرحله دوم شامل متخصصان تاب‌آوری شهری است. به‌منظور تعیین عوامل مرتبط با بهبود تاب‌آوری زیست‌محیطی شهرهای ساحلی، از روش تحلیل عاملی و به‌منظور تعیین وزن هر یک از این عوامل و ارزیابی تاب‌آوری زیست‌محیطی محدوده موردمطالعه از روش تحلیل سلسله مراتبی استفاده‌شده است. بر اساس نتایج تحلیل عاملی، عوامل مؤثر پس از نام‌گذاری عبارت‌اند از "کنترل آلودگی"، "حفاظت از منابع موجود"، "جمعیت و دسترسی به خدمات" و "فعالیت گروه‌های داوطلب" که مقادیر ویژه به ترتیب برابر5.23، 3.08، 2.07 و 1.50 است. بر اساس نتایج حاصل از AHP، عامل "کنترل آلودگی‌ها" نسبت به سایر عوامل بیشترین اهمیت را دارد و از میان شهرهای ساحلی بررسی‌شده، شهر بوشهر با وزن برابر 420/0 بیشترین و شهر عسلویه با وزن برابر 068/0 کمترین سطح تاب‌آوری زیست‌محیطی رادارند.

کلیدواژه‌ها


زبردست، اسفندیار (1380). کاربرد «فرآیند تحلیل سلسله مراتبی» در برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای، نشریه هنرهای زیبا، 10:  ص 21-13.
صالحی، اسماعیل؛ فرزاد بهتاش، محمدرضا؛ آقا بابایی، محمدتقی؛ سرمدی، هاجر. (1392). بررسی میزان تاب‌آوری محیطی با استفاده از مدل شبکه علیت، فصلنامه محیط‌شناسی،  59 (3): ص 112-99.
بهتاش فرزاد، محمدرضا؛ کی نژاد، محمد علی؛ پیربابایی، محمد تقی؛ عسگری، علی (1392). ارزیابی و تحلیل مولفه‌های تاب‌آوری شهر تبریز، نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، 3(18): ص 43-33.
Allen, T. R., Crawford, T., Montz, B., Whitehead, J., Lovelace, S., Hanks, A. D., Kearney, G. D. (2019). Linking Water Infrastructure, Public Health, and Sea Level Rise: Integrated Assessment of Flood Resilience in Coastal Cities. Public Works Management & Policy, 24(1), 110–139. 
Aslam Saja.A.M., Goonetilleke.A., Teo. M., Ziyath. A.M. (2019). A critical review of social resilience assessment frameworks in disaster management. International Journal of Disaster Risk Reduction Volume 35, April 2019, 101096. https://doi.org/10.1016/j.ijdrr.2019.101096.
Batty, M. (2008). The Size, Scale, and Shape of Cities. Science 2008, 319, 769–771.
Katrina, B., (2014). Global environmental change I: A social turn for resilience? Progress in Human Geography.Pp:2. 38. 107-117. http://doi.org/10.1177/0309132513498837
Burkett, V., J.O. Codignotto, D.L. Forbes, N. Mimura, R.J. Beamish, V. Ittekkot. (2001). Coastal Zones and Marine Ecosystems. Pp 341-379. In: J. J. McCarthy, O. F. Canziani, N. A. Leary, D. J. Dokken, K. S. White (Eds) Climate Change 2001: Impacts, Adaptation, and Vulnerability: Contribution of Working Group II to the Third Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change. Cambridge University Press.
Cicin-Sain, B., Balgos, M., Appiott, J., Wowk, K. and Hamon, G. (2012). Oceans at Rio+20: How Well Are We Doing in Meeting the Commitments from the 1992 Earth Summit and the 2002 [3]. World Summit on Sustainable Development? Summary for Decision Makers. University of Delaware and Global Ocean Forum.
Cimellaro, G. P., Renschler, C., Reinhorn, A, M., and Arendt, L. (2016). “PEOPLES: A Framework for Evaluating Resilience.” Journal of Structural Engineering. ASCE, 142(10).October 2016. https://doi.org/10.1061/(ASCE)ST.1943-541X.0001514
Cimellaro, G. P., Scura, G., Renschler, C., Reinhorn, A, M., and Kim, H. (2014).” Rapid building Damage assessment system using mobile phone technology” Earthquake Enginering and Enginering Vibration, 13(3), 519-533. https://doi.org/10.1007/s11803-014-0259-4
Cutter, L (2016). The landscape of disaster resilience in dicators in the USA, Nat. Hazards 80 (2016)741-758, https://doi.org/10.1007/s11069-015-1993-2.
Cutter. L, Ash. K. D, Emrich. C.T. (2014). The geographies of community disaster resilience, Glob. Environ. Chang. 29. 65–77, https://doi.org/10.1016/j. gloenvcha.2014.08.005.
Cutter, L., Barnes, L., Berry, M., Burton, C., Evans, E., Tate, E. and Webb, J., (2008), “A place based model for understanding community resilience to natural disasters”, Global Environmental Change, No. 18 (4), pp. 598-606.
Davoudi, S.; Brooks, E.; Mehmood, A. (2013). Evolutionary resilience and strategies for climate adaptation. Plan. Pract. Res. 2013, 28, 307–322.
EPA. (2015). Report on the Environment.” Environmental Resilience: Exploring Scientific Concepts for Strengthening Community Resilience to Disasters”. Public Review Draft. http://cfpub.epa.gov/roe/ (Last accessed 3/25/15).
Eric D., Judy, L. B., Daniel, H., Asmita, T (2012). Urban risk assessments: an approach for understanding disaster and climate risk in cities. Urban Development Series. Washington DC: World Bank. License: Creative Commons Attribution CC BY 3.0 DOI: 10.1596/978-0-8213-8962-1.
 Godschalk, D. (2003). Urban hazard mitigation: Creating resilient cities. Natural Hazards Review, 4, 136-143.
Gunderson, L.H.; Holling, C.S. Panarchy. (2001).Understanding Transformations in Human and Natural Systems; Island Press: Washington, DC, USA, 2001; pp. 40–41.
Holling, C.S. (1973).Resilience and Stability of Ecological Systems. Annu. Rev. Ecol. Syst. 1973, 4, 1–23. [http://dx.doi.org/10.1146/annurev.es.04.110173.000245].
Hsu, A., L. A. Johnson, and A. Lloyd. (2013). Measuring Progress: A Practical Guide from the Developers of the Environmental Performance Index (EPI). New Haven: Yale Center for Environmental Law & Policy.
Jerry R. Schubel. (1994). Coastal Pollution and Waste Management. National Research Council. 1994. Environmental Science in the Coastal Zone: Issues for Further Research. Washington, DC: The National Academies Press. doi: 10.17226/2249.
Kammouh, O., Dervishaj, G., and Cimellaro, G. P. (2017). “A new resilience rating system for countries and state” Procedia Enginering, 198 (2017), 985-998. http://dx.doi.org /10.1016/j.proeng.2017.07.144
Kammouh, O., Dervishaj, G., and Cimellaro, G. P. (2018).”Quantitive framework to assesse resilience and risk at the country level.” ASCE-ASME Journal of risk and Uncertainly in Enginering System, Part A: Civil Enginering, 4(1), 1-14. DOI: 10.1061/AJRUA6.0000940.
Kummu, M., De Moel, H., Salvucci, G., Viviroli, D., & Ward, P. J. (2016). Over the hills and further away from coast: global geospatial patterns of human and environment over the 20th-21st centuries. Environmental Research Letters, 11(3), 034010. https://doi.org/10.1088/1748-9326/11/3/034010.
Linkov, Igor & Bridges, Todd & Creutzig, Felix & Decker, Jennifer & Fox-Lent, Cate & Kröger, Wolfgang & Lambert, James & Levermann, Anders & Montreuil, Benoit & Nathwani, Jatin & Nyer, Raymond & Renn, Ortwin & Scharte, Benjamin & Scheffler, Alexander & Schreurs, Miranda & Clemen, Thomas. (2014). Changing the resilience paradigm. Nature Climate Change. 4. 407-409. 10.1038/nclimate2227.
Meerow. S, Newell. J.P. (2016). Urban resilience for whom, what, when, where, and why? Urban Geogr. (2016) 1–21, https://doi.org/10.1080/02723638.2016.1206395.
Meerow. S., Newell. J.P., Stults. M. (2016). Defining urban resilience: a review, Landsc. Urban Plann. 147 (2016) 38–49, https://doi.org/10.1016/j.landurbplan.2015.11.011.
Moghadas,M., Asadzadeh, A., Vafeidis, A., Fekete, A., Kötter, T. (2019). A multi-criteria approach for assessing urban flood resilience in Tehran, Iran. International Journal of Disaster Risk Reduction Volume 35, April 2019, 101069. https://doi.org/10.1016/j.ijdrr.2019.101069.
Moghim. S., Garna.R.K. (2018). Countries' classification by environmental resilience. Journal of Environmental Management. Volume 230, 15 January 2019, Pages 345-354. https://doi.org/10.1016/j.jenvman.2018.09.090
Ofiara D. and Seneca, J. (2006). Biological effects and subsequent economic effects and losses from marine pollution and degradations in marine environments: Implications from the literature. Marine Pollution Bulletin 52: 844-864.
Phan, N. D., Lee, Ch., Miles, T. (2018). Resilient transport systems to reduce urban vulnerability to floods in emerging-coastal cities: A case study of Ho Chi Minh City, Vietnam. Travel Behaviour and Society. Volume 15, April 2019, Pages 28-43. https://doi.org/10.1016/j.tbs.2018.11.001
Saaty. T.L. (1980). The Analytical Hierarchy Process, Planning, and priority, Resource Allocation, USA: RWS Publication, 1980.Pp:8.
Simonovic, Slobodan & Peck, Angela. (2013). Dynamic Resilience to Climate Change Caused Natural Disasters in Coastal Megacities Quantification Framework. British Journal of Environment and Climate Change. 3. 378-401. 10.9734/BJECC/2013/2504.
Sharifi, A.; Yamagata, Y. (2014).Major Principles and Criteria for Developing an Urban Resilience Assessment Index.In Proceedings of the 2014 International Conference and Utility Exhibition on Green Energy for Sustainable Development (ICUE), Pattaya, Thailand, 19–21 March 2014.
Sooriyaarachchi. P., Sandika, A., Madawanarachchi, N. (2018). Coastal community resilience level of Tsunami prone area: a case study in Sri Lanka. Procedia Engineering. 212. 683-690. DOI: 10.1016/j.proeng.2018.01.088
Teigão dos Santos, Fernando & Partidário, Maria. (2011). SPARK: Strategic Planning Approach for Resilience Keeping. European Planning Studies - EUR PLAN STUD. 19. 1517-1536. 10.1080/09654313.2011.533515.
TRF (The Rockefeller Foundation). (2013). Vulnerable Natural Infrastructure in Urban Coastal Zones. https://www.rockefellerfoundation.org/report/vulnerable-natural-infrastructure-in-urban-coastal-zones/
TNC (The Nature Conservancy). (2015), Urban Coastal Resilience: Valuing Nature’s Role. CASE STUDY: HOWARD BEACH, QUEENS, NEW YORK.
UNISDR (United Nations Office for Disaster Risk Reduction), (2009). UNISDR Terminology on Disaster Risk Reduction. doi:978-600-6937-11-3.
Walker, B. and Salt, D. (2006) Resilience Thinking: Sustaining Ecosystems and People in a Changing World. Island Press, Washington, D.C.
WEF (world economic forum). (2017). the Global Risks Report 201712th Edition. Pp: 38.
Weichselgartner. J., Kelman, I. (2015). Geographies of resilience: challenges and opportunities of a descriptive concept, Prog. Hum. Geogr. 39 (2015) 249–267, https://doi.org/10.1177/0309132513518834.
Wood, J. Gendebien, A. (2005). WFD Common Implementation Strategies The impacts of coastal flooding, Flood mapping and planning, European action program on flood risk management.
Resilience Alliance (2013): http://www.resalliance.org/576.php.