ادراک اجتماع محلی ناحیه شرقی استان گلستان از روستای خوب

نوع مقاله : مقاله پژوهشی- مستخرج از رساله

نویسندگان

1 دانش آموخته دکتری جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، گروه جغرافیای انسانی، دانشکده علوم جغرافیایی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.

2 دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی روستایی،گروه جغرافیای انسانی، دانشکده علوم جغرافیایی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.

3 استاد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، گروه جغرافیا، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

چکیده

روستای «خوب»‏ سکونتگاهی است که با توجه به نگرش­ها، آرمان‌‌ها، هنجارها، معیارها، نیازها، خواسته­های مشترک و دلخواه بیشتر ساکنان آن با صفت «خوب» شناخته می‌شود. بنابراین، مفهوم کیفی‏«خوب بودن» ‏در بستر تجربه­ها و آگاهی­های اجتماع محلی شکل می­گیرد که در محیط روستا زندگی می­کنند و در تعامل تنگاتنگ با فضای اجتماعی- جغرافیایی این گونه نواحی قرار دارند. بر این مبنا، این پژوهش با هدف بازشناسی خصایص (در قالب اصول توسعه) یک سکونتگاه روستایی خوب، در روستاهای شرق استان گلستان( شهرستان­های کلاله، مینودشت و گالیکش) است.پژوهش انجام گرفته از جنبه معرفتی؛ ذهنیت­گرا، از جنبه روش­شناسی؛ تفسیرگرا و از جنبه روش تحقیق؛ کیفی است. مشارکت‌کنندگان، روستاییان ساکن در روستاهای قلمرو جغرافیایی مورد مطالعه هستند. بر‌اساس نمونه­گیری هدفمند مبتنی بر معیارهایی چون توپوگرافی، دما، ارتفاع،کاربری زمین‏، فاصله تا مراکز شهری، نحوه دسترسی (امکانات ارتباطی و شبکه­های ارتباطی)، داشتن طرح هادی روستایی و با مشورت خبرگان محلی و کارشناسان بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، 15 روستا انتخاب شدند. در این روستاها، با نمونه­گیری هدفمند و نظری با 87 نفر اشباع نظری اتفاق افتاد. در کنار روش  کتابخانه‌ای، مبتنی بر روش میدانی، فن مصاحبه نیمه ساختار یافته و ابزار چک لیست مصاحبه (که حاوی پرسش‌های محوری بود) نگرش اجتماع محلی از روستای خوب تفهم شد. در چارچوب رویکرد گراندد تئوری (GTM) بعد از پیاده سازی مصاحبه­ها، کدگذاری باز، محوری و گزینشی انجام گرفت. بر اساس تحلیل انجام گرفته، 349 مفهوم،81 مقوله فرعی، 29مقوله  اصلی و 13 مقوله گزینشی استخراج شد. مبتنی بر تفهم انجام گرفته؛ از دیدگاه اجتماع محلی ناحیه شرق گلستان، روستای خوب، روستایی با محیط زیست پایدار، سرمایه اجتماعی بالا، ظرفیت های توسعه اشتغال و نظام فعالیت اقتصادی پررونق، امکانات‎ ‎رفاهی- زیربنایی مناسب، مدیریت محلی توانمند، کنش پیوسته با مدیریت دولتی، چشم انداز کالبدی با هویت، فناوری اطلاعات، روحیه مطالبه­گر، روحیه جمع­گرا و همگرا، پیوند قوی روستایی-شهری، روحیه مشارکت جو و تعلق مکانی است.

تازه های تحقیق

  • روستای «خوب» از دیدگاه اجتماع محلی مفهومی چند بعدی و یکپارچه است؛
  • روحیه مطالبه گری و چشم انداز کالبدی با هویت مقولاتی هستند که در پژوهش حاضر متفاوت از تحقیقات دیگر کشف شد؛
  • توجه به گفتمان اجتماع محلی در تعیین اصول محتوایی و رویه‌ای برنامه ریزی توسعه روستایی امری محتوم و گریزناپذیر است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

مراجع

اژدری فرد، فاطمه و احمدوند، مصطفی (۱۳۹۰). واکاوی عملکردشوراهای اسلامی در مسیر توسعه پایدارروستایی (مطالعه موردی شهرستان سمیرم)، پژوهش‌های روستایی، (2)2، صص. ۷۷ -۱۰۰.
افتخاری، عبدالرضا رکن‌الدین؛ بدری، سیدعلی؛ پایدار، ابوذر و سوادی، علی اصغر (1391). تحلیل ادراکات روستاییان از پیشرفت زندگی، و ابعاد و موانع آن (مطالعـة مـوردی: روسـتای دوسـاری دشـت جیرفت)، پژوهش‌های روستایی، 3(2)، صص. 51-73.
بدری، سیدعلی؛ بیات، ناصر؛ عزیزی، فاطمه و حسینی رودبارکی، سکینه بیگم (1392). شناخت الگوی ادراکی روستای خوب بر اساس روش شناسی کیفی، مطالعة موردی: روستای کرفس (شهرستان رزن‌استان همدان). پژوهش‌های روستایی، 4(4)، صص. 749-755.
بروجردی، اشرف (1387). بررسی فرصت‌ها، آسـیب‌هـا، چالش‌ها و راه‌های توانمندسازی شوراهای اسلامی شهر و روســتا. گــروه پــژوهش‌هــای فرهنگــی و اجتمــاعی پژوهشــکده تحقیقــات اســتراتژیک مجمــع تشــخیص مصلحت نظام. پژوهشنامه شماره 30.
جلالی، رستم (1391). نمونه گیری در پژوهش‌های کیفی. مجله تحقیقات کیفی در علوم سلامت، 1(4)، صص.310-320.
رستم علیزاده، ولی الله و سلیمانی، مسعود (1395). زندگی مطلوب روستایی با تأکید بر بهزیستی اجتماع روستایی. مجله توسعه محلی، 3 (2) ، صص.188-187.
سجاسی قیداری، حمداله و اسفرم، یعقوب (1396). تحلیل نزاع‌های طایفه ای-قبیله ای بر توسعه نیافتگی روستایی(مطالعه موردی استان کهگیلویه و بویراحمد-دهستان بهمئی سرحدی شرقی). مجله پژوهش‌های جغرافیای سیاسی، 2(3)، صص. 109-137.
فراهانی، حسین؛ عینالی، جمشید و عبدلی، سمیرا (1392). ارزیابی نقش سرمایة اجتماعی در توسیعة نواحی روستایی (مطالعة موردی: دهستان مشهد میقان شهرستان اراک)، تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 13(29)، صص.27-50.
عزیزی، شیرین؛ عزیزپور، فرهاد و طهماسبی، اصغر (1399). تحلیل ادراک جامعة محلی از روستای خوب ̽ )مورد مطالعه: روستای ورس(. مجله توسعه محلی (روستایی-شهری)، 12(2)، صص. 587-618.
عنابستانی، علی اکبر؛ صادقی، فخری و قسمتی، لیلا (1395). تحلیل معیارهای شناسایی روستای خوب از دیدگاه کارشناسان و مدیران روستایی در شهرستان بناب. مجله پژوهش و برنامه ریزی روستایی، 5(14)، صص. 177 تا 194.
عبدالهی، عظیمه سادات؛ مختاری ملک آبادی، رضا و صادقی، حمیدرضا (1391). تحلیل و بازشناسی رفتارهای زیست محیطی شهری (مطالعه موردی: شهر اصفهان). مجله پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، 5(18)، صص. 20-1.
  غفاری، غلامرضا و امیدی،رضا (1388).کیفیت زندگی؛ شاخص توسعة اجتماعی. چاپ اول، تهران: شیرازه،.
 قاسمی نژاد، ابوذر؛ وصالی، سیدسعید و علی زاده، بهزاد (1393). نگرش توسعه دولت محور در بین روستاییان و اثرات آن در شکل گیری مهاجرت روستاییان به شهر (مطالعه موردی:روستای علی‌اکبر از توابع شهرستان سلسله). فصلنامه توسعه اجتماعی، 8(3)، صص. 145-172.
مرادی، خدیجه و آگهی، حسین (1390). واکاوی چالش‌های مدیریت روستایی با رویکرد کیفی تئوری بنیانی. فصلنامه جغرافیا و توسعه، 12(34)، صص. 181-167.
 محمدپور، احمد و ایمان، محمدتقی (1387). بازسازی معنائی پیامدهای تغییرات اقتصادی در منطقه اورامان تخت  کردستان ایران: ارائه یک نظریه زمینه ای. رفاه اجتماعی، 7(28)، صص. 191-214.
Allahyari, M.S., Alipour, H. & Ghahremani Chbok. R. (2010). Healthy Village Cooperative: An approach towards rural development, Scientific Research and Essays, 5 (19), PP. 2867-2874.
Catherine Keith, D.(1999). Rural Residents’ Perspectives Regarding Community Change, Challenges, and Well-Being: A Socio-Ecological NOORMAGS Case Study, A Thesis Submitted to the Faculty of Graduate Studies and Research of the University of Alberta in Candidacy for the Degree of Doctor of Philosophy, Department of Renewable Resources.
Empowerment Society International. )2008.( ESI Sustainable Village Model, Duayee, Nimba County, Liberia, Published by the Empowerment Society International.
Glaser, B, G. (1978). Theoretical Sensitivity: Advances in the methodology of grounded theory, Mill Valley: Sociology Press Ca.
Gersmehl, Ph. )2008).Teaching Geography, Second Edition, Guilford Press.
Gilman, R. (1991). The Eco-village Challenge, Context Institute, 29 (10), 10-15.
Global Eco-village Network .(2013). Eco-village map. Retrieved 20 August 2014 from http://GEN.ecovillage.org.
Goulding, C. (1998). Grounded theory: the missing methodology on the interpretivist agenda. Qualitative Market Research: An International Journal 1(1), 50-57.
Moore, M., M.Choudhary & Singh, N. (1998). How can we know what they want? Understanding local perceptions of poverty and ill-being in Asia. IDS Working Paper No. 80, Institute of Development Studies, University of Sussex, Brighton
Prakash, O. & Gangadhar, R. R. (1998). CIRDAP Action Research Project on Developing Model Villages in Rural Development (MVRD): Country Report. National institute of rural development (NIRD).
Vanderstoep, w.S. & Johnston D. D. 2009. Research Methods in Everyday Life: Blending Qualitative and Quantitative Approaches. 1st Edition, California: Jossey-Bass.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار