تحلیل اهمیت عملکرد شاخص های حکمروایی خوب در بازآفرینی بافت های فرسوده شهر ساری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی- مستخرج از رساله

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نور، نور، ایران.

2 دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نور، نور، ایران.

3 استادیار اقلیم شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نور، نور، ایران.

4 دانشیار ژئومورفولوژی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نور، نور، ایران.

10.22124/gscaj.2025.26576.1290

چکیده

بافت فرسوده شهر ساری که بیشتر در هسته مرکزی شهر ساری قرار گرفته ، با گذشت زمان دچار فرسودگی و زوال شده است. بر همین اساس در راستای حکمروایی خوب شهری، مسئله بازآفرینی در بافت فرسوده شهری ساری از اهمیت بسیاری برخوردار است؛ بنابراین  در این پژوهش هدف اصلی شناسایی و تحلیل اهمیت- عملکرد شاخص های حکمروایی خوب برای بازآفرینی بافت های فرسوده شهر ساری می باشد. پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی- توسعه‌ای و از نظر گردآوری داده ها توصیفی- تحلیلی بوده است که به کمک روش  IPA ارزیابی می شود. حجم نمونه مطابق با روش کوکران مساوی با 384 خانوار می‌باشد و واحد تحلیل، سرپرستان خانوار بوده اند و شیوه نمونه‌گیری نیز به روش نمونه‌گیری تصادفی می‌باشد. نرم افزارهای مورد استفاده در این پژوهش SPSS و Smart PLS بوده است. یافته های پژوهش براساس ماتریسIPA  بیان می کند که از بین 8 شاخص مورد بررسی 6 شاخص که عبارتند از: شفافیت (کد1) مشارکت (کد5)، کارایی(کد4)،  اجماع گرایی (کد3) ، قانون گرایی(کد6)، عدالت گرایی (کد8) در ربع اول (حیطه ضعیف) قرار گرفته است یعنی با وجود اهمیت بالای شاخص ها، دارای عملکرد پایین است که به عنوان نقطه ضعف سیستم برای اقدام اصلاحی  و بهبود در اولویت هستند. شاخص های پاسخگویی (کد2) و مسئولیت پذیری (کد7) نیز در ربع سوم (حیطه بی تفاوتی) قرار گرفته اند که اهمیت و عملکرد هر دو پایین است اما این شاخص ها برای سیستم تهدید کننده نیستند. براساس یافته های تحقیق ، اکثر شاخص ها به دلیل قرار گرفتن در منطقه ضعیف برای رسیدن به بازآفرینی بافت های فرسوده شهر ساری، نیاز به اقدامات اصلاحی شدیدی دارند و اولویت دار ترین شاخص ها عدالت گرایی و قانون گرایی و بحث مهم مشارکت و اجماع گرایی است. همچنین با تاکید بر نتایج اصلی پژوهش می توان گفت در زمینه عملیاتی نمودن حکمروایی خوب شهری اقدامات لازم به درستی صورت نگرفته است. به عبارتی دیگر ،چنین بر می‌آید که در نگاه کلان، ساز و کارهای قانونی نتوانسته است زمینه تحقق حکمروایی خوب شهری را فراهم نماید که این امر نشان از این دارد برای رفع موانع آن باید راهبردها و سیاست گذاری های نوینی پیاده سازی شود.

تازه های تحقیق

  • همه شاخص های (حکمروایی خوب) علاوه بر داشتن سطح معناداری، نتیجه رابطه (P-I) نیز در آنها منفی شده که این امر نشان دهنده فاصله همه شاخص ها از وضعیت ایده آل است.
  • اکثر شاخص های (حکمروایی خوب) به دلیل قرار گرفتن در منطقه ضعیف(ماتریسIP) برای رسیدن به بازآفرینی بافت های فرسوده شهر ساری نیاز به اقدامات اصلاحی شدیدی دارند.
  • اولویت دار ترین شاخص ها عدالت گرایی و قانون گرایی و بحث مهم مشارکت و اجماع گرایی است.
  • در نگاه کلان، ساز و کارهای قانونی نتوانسته است زمینه تحقق حکمروایی خوب شهری را فراهم نماید.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ابراهیم‌زاده، عیسی؛ اسدیان، مرتضی (1392). تحلیل‌و ارزیابی میزان تحقق‌پذیری حکمروایی خوب شهری در ایران مورد شناسی شهر کاشمر. فصلنامه جغرافیا و آمایش شهری منطقه‌ای، 3(6)، صص. 17-30.  
اسماعیل زاده، حسن (1390). حکمروایی خوب و پایبندی به حقوق بشر؛ زمینه‌های تحقق مدیریت شهری پایدار، فصلنامه مطالعات مدیریت شهری، 3(5)، صص. 1-20.
امینی، میلاد؛ صارمی، حمیدرضا؛ قالیباف، محمدباقر (1397). جایگاه حکمروایی شهری در فرآیند بازآفرینی بافت فرسوده شهری مطالعه موردی: منطقه 12 شهرتهران. فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، (33)3، صص. 202-217.
ایزدی، محمد سعید (1385). تحلیل تطبیقی دو رویکرد متفاوت در احیای مراکز تاریخی شهرهای ایران. دانشگاه نیوکاسل، انگلستان.
ایلوان کشکولی، علی؛ شایگان، پدرام (1397). واکاوی مفهوم نظری حکمروایی خوب شهری، کنگره بین المللی معماری و شهرسازی معاصر پیشرو در کشورهای اسلامی، مشهد.
برک پور، ناصر؛ اسدی، ایرج (1387). نظریه‌های مدیریت و حکمروایی شهری. دانشگاه هنر تهران: تهران .
تقی زاده مطلق، محمد (1386). انواع رویکردهای نظری درباره حکمروایی. نشریه جستارهای شهرسازی، شماره19-20، صص. 48-55.
حبیبی، کیومرث، پوراحمد،احمد، مشکینی،ابوالفضل (1386). بهسازی و نوسازی بافت‌های کهن شهری. انتشارات دانشگاه کردستان.
دویران، اسماعیل؛ مشکینی، ابوالفضل؛ کاظمیان، غلامرضا؛ علی آبادی ، زینب (1390). بررسی مداخله در ساماندهی بافت‌های فرسوده و ناکارآمد شهری با رویکرد ترکیبی( نمونه موردی: محله زینبیه زنجان). فصلنامه پژوهش برنامه‌ریزی شهری، 2(7)،صص. 71-90.
رسولی، محمد؛ احدنژاد؛ محسن؛ حیدری، محمدتقی (1400). تحلیل اهمیت- عملکرد عوامل کلیدی موفقیت در بازآفرینی بافت های ناکارآمد شهری با تاکید بر ذینفعان (مطالعه موردی: شهر زنجان). فصلنامه برنامه ریزی توسعه شهری و منطقه ای، 6(16)،صص. 149-178.
رفیعیان، مجتبی؛ حسین پور، علی (1390). حکمرانی خوب شهری از منظر نظریات شهرسازی، تهران: طحان.
شریف زادگان، محمد حسین، فتحی، حمید، ملک پور اصل، بهزاد، (1394). حکمروایی خوب، نهادسازی برای توسعه: آموزه‌هایی از سطح ملی تا شهری و تجربه ای از ایران. مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران.
صفایی‌پور، مسعود؛ زارعی، جواد (1396). برنامه‌ریزی محله محور و بازآفرینی پایدار بافت‌های فرسوده شهری با تأکید بر سرمایه اجتماعی(نمونه موردی: محله جولان همدان). مجله آمایش جغرافیایی فضا، 7(23)، صص. 136-149.
طبیبی، محمدرضا؛ حسینی، ابوالحسن؛ رضایی، تیمور (1394)، ارزیابی شاخص های حکرانی خوب شهری در شهرهای مقصد گردشگری به روش (مطالعه موردی: شهر تنکابن). نشریه گردشگری شهری، 2(3)، صص. 219-231.
طرح بهسازی و نوسازی شهر ساری (1395). قابل دسترس: سایت شهرداری ساری، http://saricity.ir.
طرح بهسازی و نوسازی شهرداری ساری (1390). قابل دسترس: سایت شهرداری ساری، http://saricity.ir.
عظیمی آملی، جلال : افتخاری، عبدالرضا (1393) ، حکمروایی روستایی ( مدیریت منابع پایدار) ، سمت ، تهران.
عظیمی آملی، جلال؛ جمع دار‌، اکبر (1395). بازآفرینی بافت‌های فرسوده شهری با تأکید بر الگوی حکمروایی خوب (نمونه موردی:محله ده‌ونک، منطقه 3 تهران). فصلنامه جغرافیا (برنامه‌ریزی منطقه‌ای) ، 6(25)، صص. 85-99.
قاسمی، حبیب؛ میری،غلامرضا؛حافظ رضازاده؛ معصومه (1400). تحلیل نقش حکمروایی خوب شهری در بازآفرینی بافت فرسوده شهری بر اساس تئوری داده بنیاد (مورد مطالعه: شهرضا). فصلنامه مطالعات جغرافیایی مناطق کوهستانی، 2(4)، صص. 37-56.
کاظمیان، غلامرضا (1397). حرکت به سوی توسعه شهری مردم محور، نشریه هفت شهر، 62، صص.106-109.
کاوه پور، یاسمین، اقبالی،ناصر، حمزه، فرهاد (1401). ارزیابی عملکرد مدیریت شهری با تاکید بر شاخص های حکمروایی خوب (مطالعه موردی: شهر اهواز). فصلنامه آمایش جغرافیایی فضا، 12(1)، صص. 51-56.
مرکز آمار ایران (1395). قابل دسترس : www.amar.org.ir.
نوبری، نازک؛ رحیمی، محمد (1389). حکمروایی خوب شهری (یک ضرورت تردید ناپذیر)، نشریه دانش شهر،11.
نوری، محبوبه؛ رضایی، محمدرضا؛ یاراحمدی، منصوره (1400). تحلیل اهمیت- عملکرد شاخص های حکمروایی خوب در شهر میراث جهانی یزد. فصلنامه برنامه ریزی شهری، 12(46)،صص. 1-16.
نوری، محمد؛ محمدی، جمال؛ شفقی، سیروس (1393). تحلیل ساختار فضایی- کالبدی بافت فرسوده شهری با رویکرد نوسازی و بهسازی(مطالعه موردی: بافت فرسوده شهر دوگنبدان). فصلنامه برنامهریزی فضایی (جغرافیا)، 2(13)، صص. 105- 128.
Ansell, C., & Gash, A.(2008).Collaborative Governance in Theory and Practice, Journal of Public Administration Research and Theory, 18, pp. 543-571.
Couch, C., Sykes, O. & Borstinghaus, W. (2011). Thirty years of urban regeneration in Britain, Germany and France: The importance of context and path dependency. Progress in Planning, 75,pp. 1–52.
Egger, S .(2005). Determining a sustainable city model, Environmental Modelling & Software,21(9),pp.1235-1246.
Eskildsen, K., & Kristensen, K. (2006). Enhancing IPA, Productivity and Performance Management, 55, pp.23-41.
Innes, J. E. & Booher, D. E. (2003).The Impact of Collaborative Planning on Governance Capacity,  IURD Working Paper Series. UC Berkeley: Institute of Urban and Regional Development.
Innes, J.E. & Booher, D.E. (2004). Reframing Public Participation: Strategies for the 21st Century. Planning Theory and Practice,5(4),pp. 419-436.
Jessop, B.( 2001). Bringing the State Back In (Yet Again): Reviews, Revisions Rejections, and Redirections. International Review of Sociology ,11(2),pp.149-173.
Szetey, K. (2021). Participatory planning for local sustainability guided by the sustainable development goals. Ecology and Society, 26(3), pp.16-25.
Taplin, R.(2012). Competitive importance–performance analysis of an Australian wildlife park.Tourism Management, 33, pp. 29-37. 
Tewdwr-Jones, M., & Allmendinger, P. (1998). Deconstructing communicative rationality: a critique of Habermasian collaborative planning. Environment and planning, 30 (11),pp. 1975-1989.
UN-HABITAT.(2002). Measuring the Quality of Urban Governance Towards the development of an Urban Governance Index ; Retrieved from www.un habitat.org.