ارزیابی درجه توسعه‌یافتگی بخش کشاورزی در استان‌های شمالی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد توسعه روستایی، گروه اقتصاد کشاورزی، دانشکده علوم کشاورزی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران.

2 دانشیارگروه اقتصاد کشاورزی، دانشکده علوم کشاورزی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران.

3 دانشیار گروه ترویج ، ارتباطات و توسعه روستایی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران.

10.22124/gscaj.2024.27564.1304

چکیده

استان­های شمالی باتوجه به شرایط جغرافیایی، اقلیمی و مزیت­های بالقوه، از جایگاه ویژه­ای در روند توسعه­یافتگی اقتصاد ایران برخوردارند. این پژوهش با استفاده از 81 شاخص توسعه بخش کشاورزی و رهیافت "فواصل چندگانه تحت روش­های نرمال­سازی مختلف" (TRUST)، در پی تعیین درجه توسعه یافتگی بخش کشاورزی سه استان شمالی ایران است. انتخاب معیارها و زیرمعیارهای درخت تصمیم براساس مبانی نظری موجود و مرور منابع صورت گرفت. الگوی TRUST، روش توسعه یافته­ای از تکنیک­های تصمیم­گیری چند معیاره است که براساس ترکیب تکنیک­های نرمال­سازی سنتی با نرمال­سازی لگاریتمی شکل گرفته و برای اولین بار در ایران با چارچوب جدید و قابل اعتماد، ارائه می­شود. نتایج نشان داد که در زیربخش زراعت، استان مازندران با امتیاز نهایی 0/59- رتبه اول، در زیر بخش باغبانی، استان مازندران با امتیاز نهایی 0/23 رتبه اول، در زیربخش دامپروری، استان گیلان با امتیاز نهایی 0/06 رتبه اول، در زیربخش مکانیزاسیون، استان گیلان با امتیاز نهایی 0/55 رتبه اول و در زیربخش آموزش و زیرساخت، استان گیلان با امتیاز نهایی 0/02 رتبه اول را به اختصاص دادند. استان گلستان در بیشتر زیربخش­های مورد مطالعه دارای رتبه دوم برخورداری است. متفاوت بودن رتبه­های اول در هر زیربخش نشان­دهنده وجود دوگانگی سطح توسعه ­یافتگی در سه استان شمالی است. یافته ­های این پژوهش به برنامه­ریزان در جهت شناخت وضعیت موجود بخش کشاورزی سه استان شمالی و برنامه­ریزی برای آینده کمک می­کند. با مطالعه شرایط اقلیمی سه استان شمالی، چرخه تولید بخش کشاورزی با راهبرد افزایش عملکرد در واحد سطح پیش رود تا مازاد درآمد حاصل، صرف توزیع عادلانه در زیربخش­های کشاورزی شود.

تازه های تحقیق

  • دوگانگی در فرایند توسعه بخش کشاورزی سه استان شمالی ایران مشاهده می­شود.
  • در بیشتر زیربخش­های تولیدی، استان مازندران رتبه نخست توسعه یافتگی را دارا می­باشد و استان گیلان نیز در توسعه زیرساخت­ها جایگاه اول را به خود اختصاص داد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


امان­پور، سعید، کاکادزفولی، انیس (1394). تحلیلی بر شاخص­های توسعه کشاورزی و تعیین درجه توسعه­یافتگی شهرستان­های استان خوزستان. دومین همایش ملی افق های نوین در توانمند سازی و توسعه پایدار معماری، عمران، گردشگری، انرژی و محیط زیست شهری و روستایی. همدان، دانشکده شهید مفتح.
امیدپور، فردوس، رحمانی فضلی، عبدالرضا، عزیزپور، فرهاد (1398). تحلیل عوامل مؤثر بر کاهش بهره‌وری فعالیت کشاورزی مناطق روستایی (موردمطالعه: بخش کاکاوند شهرستان دلفان). پژوهشهای دانش زمین، 10(1)، صص93-78.
اینانلو، علی (1390). هدف نهایی: توسعه پایدار؛ تحلیل و تعیین درجه توسعه­یافتگی شهرستان­های استان قزوین. رشد آموزش جغرافیا، 97، صص41-34.
برقی، حمید، قنبری، یوسف، و حجاریان، احمد (1390). تحلیل درجه توسعه یافتگی شهرستان­های استان اصفهان در شاخص­های عمده بخش کشاورزی. پژوهش و برنامه­ریزی شهری، 2(4)، صص128-113.
جعفری، محمد (1395). تعیین درجه توسعه­یافتگی کشاورزی دهستان­های شهرستان ماهنشان. پنجمین همایش سراسری کشاورزی و منابع طبیعی پایدار. تهران، مؤسسه آموزش عالی مهر اروند.
سردار شهرکی، علی، کریم، محمد حسین، و شیخ­تبار، مجید (1392). تعیین سطوح توسعه یافتگی کشاورزی و اقتصادی در بخش کشاورزی ایران. روستا و توسعه، 16(1)، صص 36-21.
طیب­نیا، سید هادی، و فتاحی، رزگار (1398). تحلیل و سطح­بندی درجه توسعه­یافتگی شهرستانهای استان کرمانشاه. مهندسی جغرافیایی سرزمین، 3(2)، صص 29-17.
فطرس، محمدحسن و بهشتی­فر، محمود (1388). مقایسه درجه توسعه­یافتگی بخش کشاورزی استانهای کشور در دو مقطع 1372 و 1382. اقتصاد کشاورزی و توسعه، 17(1)، صص 39-17.
قنبری، سیروس، شایان، محسن، رشیدی، سعیده، ابراهیمی پور، فائزه، رییسی، محمدکریم (1398). توان­های توسعه کشاورزی شهرستان داراب و پیش بینی نتایج آن بر توسعه روستایی. جغرافیا و پایداری محیط، 9(2)، صص 82 -67.
قنبری، یوسف و سلیمیان، سعیده (1402). سنجش و تحلیل درجه توسعه یافتگی بخش کشاورزی در شهرستان­های استان قزوین. راهبرد توسعه، 19(1)، صص 166-143.
موسوی، سید نعمت­اله، روستا، ابوذر، کشاورزی، سلیمان (1390). تعیین درجه­ی توسعه­یافتگی کشاورزی شهرستان­های استان فارس با استفاده از روش تاکسونومی عددی. اقتصاد کشاورزی، 5(4)، صص 181-159.
مولایی، محمد (1387). بررسی و مقایسه درجه توسعه­یافتگی بخش کشاورزی استان­های ایران طی سالهای 1373 و 1383. اقتصاد کشاورزی و توسعه، 16(3)، صص 88-71.
نورائی، محمدرضا، لطفیان سرگزی، سجاد، مطلوبی، عبدالحمید، پهلوان قاسمی، سمیه (1397). الگوهای توسعه در افزایش تولیدات کشاورزی. سومین همایش ملی دانش و فناوری علوم کشاورزی، منابع طبیعی و محیط زیست ایران. مؤسسه دانش و فناوری سام ایرانیان، تهران، ایران.
وحدتی، کوروش، ساریخانی، سعادت (1399). مروری بر توسعه پایدار بخش کشاورزی ایران و جهان. پژوهش­های راهبردی در علوم کشاورزی و منابع طبیعی، 5(1)، صص 32-19.
Abdelli, A., Mokdad, L., Hammal, Y. (2020). Dealing with value constraints in decision making using MCDM methods. Journal of Computational Science, 44 (2): 101154.
Ebadi Torkayesh, A., Deveci, M. (2021). A mulTi-noRmalization mUlti-distance aSsessmenT (TRUST) approach for locating a battery swapping station for electric scooters. Sustainable Cities and Society, 74: 103243.
Keshavarz Ghorabaee, M., Zavadskas, E. K., Turskis, Z., Antucheviciene, J. (2016). A new combinative distance-based assessment (CODAS) method for multi-criteria decision-making. Economic Computation and Economic Cybernetics Studies and Research, 50(3), 25-44.
Stević, Ž., Pamučar, D., Puška, A., Chatterjee, P. (2020). Sustainable supplier selection in healthcare industries using a new MCDM method: Measurement of alternatives and ranking according to COmpromise solution (MARCOS). Computers & Industrial Engineering, 140: 106231.
Wang, R., Li, X., Li, F., Xu, CH. (2020). Study on location decision framework of electric vehicle battery swapping station: Using a hybrid MCDM method. Sustainable Cities and Society, 61(1):102149.
Wen, Z., Liao, H., Zavadskas, E. K. (2020). MACONT: Mixed aggregation by comprehensive normalization technique for multi-criteria analysis. Informatica, 31(4), 857-880.
Yazdani, M., Zarate, P., Zavadskas, E. K., Turskis, Z. (2019). A Combined Compromise Solution (CoCoSo) method for multi-criteria decision-making problems. Management Decision, 57(9), 2501-2519.
Zolfani, S., Yazdani, M., Pamucar, D., Zarate, P. (2020). A VIKOR and TOPSIS focused reanalysis of the MADM methods based on logarithmic normalization. FACTA UNIVERSITATIS, Series: Mechanical Engineering, 1-16.