سنجش و ارزیابی نقش تحولات کالبدی شهرهای ساحلی بر کیفیت فضاهای عمومی (مورد مطالعه: شهرهای ناحیه غربی مازندران)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی- مستخرج از رساله

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد چالوس، ایران.

2 استادیار گروه جغرافیا، دانشگاه آزاد اسلامی واحد چالوس، ایران

3 استادیار گروه جغرافیا، دانشگاه آزاد اسلامی واحد چالوس، ایران.

10.22124/gscaj.2024.25482.1267

چکیده

شهرهای ساحلی استان مازندران با دارا بودن جاذبه­های طبیعی، اقتصادی و گردشگری ، طی سال­های اخیر رشد بسیاری را متأثر از رشد جمعیت ­شناور و ورود مهاجران و گردشگران تجربه کرده­اند. این روند  مسائل و مشکلات متعددی از جمله ساخت­ وساز بی رویه و بدون برنامه در نوار ساحلی، رشد افقی و گسترش بی­ضابطه شهرها به سمت اراضی کشاورزی اطراف و تغییرات زیاد در ساختار فضایی و کالبدی شهر و عدم توسعه فضاهای عمومی متناسب با توسعه فضاهای خصوصی و اقتصادی را برای این شهرها به دنبال داشته است.این پژوهش باهدف بررسی نقش تحولات کالبدی شهرهای ساحلی ناحیه غربی استان مازندران بر کیفیت فضاهای عمومی انجام پذیرفت. روش مطالعه حاضر ازنظر هدف کاربردی و ازنظر ماهیت توصیفی- تحلیلی و میدانی است.جامعه آماری این پژوهش شهروندان شهرهای ساحلی نوشهر،چالوس،تنکابن و رامسر بوده وحجم نمونه بر اساس فرمول کوکران 382 نفر تعیین،که با استفاده از روش نمونه‌گیری احتمالی طبقه‌بندی‌شده از میان جامعه آماری انتخاب‌شده‌اند.روش گردآوری اطلاعات به‌صورت  میدانی و مهم‌ترین ابزار آن پرسشنامه است. روش تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از طریق مدل‌های رگرسیون و معادلات ساختاری با استفاده از نرم‌افزارهای spss-pls انجام شد. نتایج پژوهش حاکی از آن است وضعیت تحولات کالبدی شهرهای موردمطالعه در زمینه‌های توجه به سرانه و استاندارد در طراحی و ایجاد فضاهای شهری و ساماندهی سیما و منظر فضاهای شهری در حد مطلوب ارزیابی‌شده و در زمینه کیفیت فضای عمومی،مؤلفه راحتی،آسایش و زیبایی بصری دارای بیشترین تحقق‌پذیری و مؤلفه فعالیت دارای کمترین میزان تحقق‌پذیری در طراحی فضاهای عمومی بوده است. براساس مدل رگرسیون،شش مؤلفه توجه به سیما و منظر شهری،توسعه امکانات و خدمات،افزایش سطح اشغال و تغییر چشم‌انداز طبیعی،میزان بهره‌گیری از توسعه درونی شهر و آلودگی محیطی،تأثیر معناداری بر کیفیت فضاهای عمومی دارد.بر اساس مدل ساختاری تحقیق،مؤلفه تحولات کالبدی بر مؤلفه اجتماعی پذیری دارای بیشترین اثرگذاری و بر روی مؤلفه راحتی، آسایش و زیبایی بصری دارای کمترین اثرگذاری بوده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


استانداری مازندران (1394). سالنامه آماری استان مازندران، معاونت برنامه‌ریزی.
پورمحمدی، محمدرضا وکوشانه، روشن (1392). ارزیابی و تحلیل فضاهای عمومی شهری با استفاده از مدل تاپسیس) مطالعه موردی: شهر تبریز(، مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، 5(17)، صص52-37.
پاکزاد، جهانشاه(1386). سیر اندیشه ها در شهرسازی (۲)؛ از کمیت تا کیفیت شرکت عمران شهرهای جدید، چاپ اول، تهران: آرمان شهر.
تنکابنی، بهاران، شهابیان، پویان، مدیری، آتوسا (1396). بازشناسی و تحلیل تغییرات و تحولات اجتماعی ـ فرهنگی فضاهای عمومی شهری تهران امروز، جامعه پژوهی فرهنگی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 8(4)، صص24-1.
توکلی نیا، جمیله، سعیدی فرد فرانک، سبحانی، نوبخت (1395). سنجش و رتبه‌بندی شاخص‌های مؤثر در تقسیمات محله‌ای (مورد: محله‌های درکه و قیطریه منطقه یک کلان‌شهر تهران)،پژوهش و برنامه ریزی شهری، سال هفتم، 7(26)، صص20-1.
خسروشاهی، مسعود، ثقفی اصل، آرش، ستارزاده، داریوش و ستاری ساربانقلی، حسن (1400). ارزیابی تحقق‌پذیری شاخص‌های کیفیت فضاهای عمومی شهری بر مبنای دیدگاه کرمونا (مطالعه موردی: شهر تبریز). جغرافیا و توسعه فضای شهری،2(8) ، صص196-179.
ربیعی زاده، تحسین، ارغان، عباس (1396). نقش سرامحله ها برافزایش حس تعلق به محله (مطالعه موردی: ناحیه یک منطقه 14 تهران) همایش بین‌المللی پژوهش‌های مدیریت و علوم انسانی، دانشگاه تهران.
رحیمی، اکبر، (1396). تغییرات­کاربری­زمین­شهری و اثر آن بر کاربری‌های عمومی در شهر، جغرافیا و برنامه‌ریزی، 21(59)، صص88– 65.
رفیعیان، مجتبی و سیفایی، مهسا (1384)، فضاهای عمومی شهری؛ بازنگری و ارزیابی کیفی، نشریه هنرهای زیبا، 23(23) ، صص42- 35.
شیعه، اسماعیل، پورحیدری، سهیلا (1393). بررسی نقش عوامل کاربری زمین در کیفیت پایداری اجتماعی شهر (نمونه موردی: شهر محمدیه(، همایش ملی نظریه‌های نوین در معماری و شهرسازی، دانشگاه آزاد اسلامی قزوین.
غروی الخوانساری، مریم (1393). از محله سنتی تا محله معاصر؛ کندوکاوی در راهکارهای احیاء هویت محلی در شهر امروز، معماری و شهرسازی آرمان‌شهر، 10(21)، 76-61.
کاشانی جو، خشایار(1389). بازشناخت رویکردهای نظری به فضاهای عمومی شهری. نشریه هویت شهر، 4( ۶)، ۱۶-۱۸.
ماجدی، حمید، منصوررضایی، مجید، منصوری، الهام (1393). تأویل کارکرد شناختی فضاهای عمومی محله‌ای از منظر هویت نمونة موردی: تحقیقات محلة نازی‌آباد و مهران تهران، فصلنامه فرهنگی ایران، 7(39)، صص61-4.
مدنی پور،علی (1391 ). فضاهای عمومی و خصوصی،ترجمه فرشاد نوریان، تهران: سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران.
مولودی، علی رضا، دشتی شفیعی،علی (1399). عوامل تأثیرگذار در طراحی فضای عمومی شهری پایدار، نشریه نخبگان علوم و مهندسی، 5(3) ، 71-63.

  موحد، علی ، شماعی، علی ، اسدی، کلمتی امیر (1395). سنجش کیفیت فضاهای عمومی شهری با تأکید بر خیابان رودکی و آذربایجان در محله سلسبیل شمالی منطقه 10 تهران، آمایش محیط، 12(45) ،صص94-71.

منوچهری میاندوآب ایوب (1398). رهنمایی محمدتقی تحلیلی بر فرایند تولید فضای سرمایه‌داری دولتی در ایران مورد شهر تهران، برنامه‌ریزی و آمایش فضا، 23(1) ، صص11۶-86.
محمودزاده، حسن (1392). کاربرد شبکه عصبی مصنوعی در مدل‌سازی و پیش‌بینی تغییرات کاربری اراضی شهر سردرود، جغرافیا و برنامه‌ریزی، 21(60)، صص۲37 – 221.
محمودپور، ئسرین (1393). درآمدی بر برنامه‌ریزی فضاهای عمومی شهری با نگاهی به بوستان‌های شهر تهران، تهران: آذرخش.
معروفی، سیامند، و بایزیدی، قادر (1399). تبیین و تحلیل پایداری فضاهای جمعی و سنجش عوامل مؤثر برآن (نمونه موردی: پارک خانواده شهر مهاباد). آمایش محیط، 13(51 )، صص230-203.
مهندسان مشاور معماری و شهرسازی مازندطرح (1387). طرح جامع شهر چالوس، اداره کل راه و شهرسازی مازندران.
مهندسان مشاور معماری و شهرسازی مازندطرح (1383). طرح جامع شهر تنکابن، اداره کل راه و شهرسازی مازندران.

مهندسان مشاور معماری و شهرسازی مازندطرح (1382). طرح جامع شهر رامسر، کتالم و سادات شهر، اداره کل راه و شهرسازی مازندران.

مهندسان مشاور معماری و شهرسازی مازندطرح (1383). طرح جامع شهر نوشهر، اداره کل راه و شهرسازی مازندران.
نصیری خلیلی محمدمهدی، زند مقدم، محمدرضا، دریاباری، سید جمال‌الدین (1400). نقش سرمایه اجتماعی در هویت بخشی محله‌ای از منظر کارکرد فضاهای عمومی مطالعه موردی شهر ساری. مطالعات توسعه اجتماعی -فرهنگی; ۹ (۲)، صص۱۶۹-143.
Henderson, V, (2017). Medium Size Cities, Regional Science and Urban Economics, 27(6), pp. 583 -612.
Habitat, U. N. (2013). Streets as public spaces and drivers of urban prosperity. Nairobi: UN Habitat.
Kolhe, N. Pr., Kumar, D. K, (2016). Rurban Centers: The New Dimension of Urbanism”, Procedia, (24), pp.1699 – 1705.
Leclercq, E., Pojani, D., & Van Bueren, E. (2020). Is Public Space Privatization Always Bad for the Public? Mixed Evidence from the United Kingdom, Cities, 100, p. 102649.
Mandeli, K. (2019). Public Space and the Challenge of Urban Transformation in Cities of Emerging Economies: Jeddah Case Study, Cities, 95, p 102409.
PPS. (2012). "What Makes a Successful Place?” New York (www.PPS.org).
Subrata,G,Nilanjana,D,Chatterj ee and Santanu,D. (2021(. Urban ecological security assessment and forecasting using integrated DEMATEL-ANP and CA-Markov models: A case study on Kolkata Metropolitan Area, India, Sustainable Cities and Society, 68, p. 102773.