تبیین ساختار فضایی نواحی شهری استان گیلان به منظور چشم‌اندازسازی با رویکرد مشارکت‌محور جهت تقویت مدیریت پایدار شهری (مطالعۀ موردی: شهرهای اطاقور، چوبر، صومعه سرا)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه مطالعات ناحیه‌ای، پژوهشکده محیط‌زیست جهاد دانشگاهی گیلان، رشت، ایران.

2 مربی گروه مطالعات ناحیه‌ای، پژوهشکده محیط‌زیست جهاد دانشگاهی گیلان، رشت، ایران.

3 پژوهشگر گروه مطالعات ناحیه‌ای، پژوهشکده محیط‌زیست جهاد دانشگاهی گیلان، رشت، ایران.

چکیده

مبحث مشارکتی کردن طرح­های توسعة شهری به نوعی به اصلاح ساختار نظام برنامه­ریزی فعلی کشور و پیاده‌سازی مدیریت شهری پایدار باز می‌گردد زیرا ساختار فعلی نظام برنامه­ریزی ایران چندان مشارکت­پذیر نبوده و نیازمند تغییر و ایجاد نهادهای مردمی در فرایند تهیه، تصویب و اجرای طرح­های توسعة شهری می­باشد. هدف از پژوهش حاضر، تبیین ساختار فضایی نواحی شهری استان گیلان به منظور چشم­اندازسازی با رویکرد مشارکت‌محور بر مبنای شناخت نظام عملکرد و نقش شهر جهت بررسی میزان تفاوت و یا عدم تفاوت درچشم‌انداز شهرهای استان می‌باشد. روش پژوهش  به کار برده‌شده به صورت کیفی است، در این چارچوب با اتکاء بر رویکرد مشارکتی ترکیبی (بالا به پایین و پایین به بالا) و با مراجعه به اسناد فرادست مانند طرح­های جامع شهری، و طرح­های توسعه و... شناخت کلی از شهر حاصل گشت. سطح جغرافیایی مورد مطالعة سه شهر اطاقور در شرق، صومعه‌سرا در مرکز و چوبر در غرب استان و واحد تحلیل شهروندان و مدیران و نخبگان شهری می­باشد. به منظور شناخت بهتر فضای شهری و انطباق یافته‌های مطالعات اسنادی با واقعیت­های ملموس، بررسی میدانی شهرهای مورد مطالعه در دستور کار تیم مطالعاتی قرار گرفت، سپس به منظور چشم­انداز­سازی با استفاده از روش SWOT،  مهم­ترین نقاط قوت، ضعف، فرصت و تهدیدهای هر یک از شهرها مشخص و به کمک روش QSPM، مهم‌ترین راهبردها مشخص و اولویت‌بندی گردید. نتایج تحقیق حاکی از آن است که علی‌رغم  فاصلة قابل توجه استقرار این سه شهر نسبت به هم در سه نقطة جغرافیایی متفاوت و همچنین قابلیت­های خاص هر شهر، تفاوت محرزی از منظر چشم‌انداز و آینده عملکردی در بین آن‌ها مشاهده نمی‌شود.  به این دلیل که ماهیت عملکردی و آرمان هریک از آنها به‌طور کلی حول محور فعالیت‌های خدماتی به‌خصوص گردشگری قرار می­گیرد. به این صورت که چشم­انداز شهر اطاقور «شهر بوم‌محور با رویکرد گردشگری طبیعت»، شهر چوبر«باغ‌شهر کیوی با رویکرد گردشگری کشاورزی» و شهر صومعه­سرا «شهر گردشگری-ترانزیتی با رویکرد گردشگری جایگزین» می­باشد.

تازه های تحقیق

  • پیاده‌سازی چشم‌انداز 20 ساله شهرها در سیستم مدیریت شهری از طریق برنامه‌های عملیاتی پیوسته

کلیدواژه‌ها


اشرفی، یوسف و جانبابانژاد، محمدحسین (1392). تدوین چش‌ انداز سازمانی در چارچوب برنامه‌ریزی راهبردی (نمونة موردی: شهرداری ساوه). فصلنامة مطالعات برنامه‌ریزی شهری، 1 (2)، صص. 123-155.
پرهیزکار، اکبر و فیروز بخت، علی (1390). چشم‌انداز مدیریت شهری در ایران با تاکید بر توسعة پایدار شهری. فصلنامة جغرافیایی سرزمین، 8 (32)، صص. 43-66.
پوراحمد، احمد؛ حاتمی‌نژاد، حسین و حسینی، سید هادی (1385). آسیب‌شناسی طرح‌های توسعة شـهری در کشور. پژوهش‌های جغرافیایی، 38 (58)، صص. 163-180.
جزوه سیر اندیشه‌ها در شهرسازی و مبانی برنامه‌ریزی شهری، منطقه‌ای و مدیریت شهری؛ سایت کیمیا فکر بزرگ http://fekrebozorg.ir  
حافظ‌نیا، محمدرضا (1389). مقدمه‌ای بر روش تحقیق در علوم انسانی، تهران: انتشارات سمت.
دستورالعمل تهیه، تصویب، اجرا و پایش برنامه عملیات نوسازی و عمران و اصلاحات شهر. (1394). سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور، معاونت امورشهرداری‌ها.
رهنما، محمدرحیم و شاددل، لیا (1399). از تدوین چشم‌انداز شهر سرخس تا برنام‌ ریزی عملیاتی شهرداری. فصلنامة چشم‌انداز شهرهای آینده، 1 (2)، صص. 63-79.
زیاری، کرامت­ا..؛ قاسمی، سعید؛ مهدیان‌بهنمیری، معصومه و مهدی، علی (1392). CDS، رویکردی مشارکتی در فرآیند چشم­اندازسازی توسعة شهری (مورد پژوهش: شهر مهاباد). نشریة علمی-پژوهشی جغرافیا و برنامه­ریزی، 20 (53)، صص. 167-201.
زیاری، کرامت­ا..؛ مهدنژاد، حافظ و پرهیز، فریاد (1388). مبانی تکنیک­های برنامه­ریزی شهری. چاپ اول، چابهار: انتشارات دانشگاه بین­المللی چابهار.
سالار، روح الله؛ مستجابی، حمید؛ رضائی، محسن و رمضان‌زاده، سعید (1399). تأثیر تعامل مدیریت شهری بر امنیت اجتماعی، پژوهش‌نامه نظم و امنیت انتظامی، 13 (1)، صص. 1-20.
سعیدنیا، احمد (1383). مدیریت شهری. چاپ سوم، تهران: انتشارات سازمان شهرداری­ها و دهیاری­ها.
کنفرانس بین‌المللی پژوهش‌های نوین در عمران، معماری و شهرسازی، آذرماه ۱۳۹۴، تهران مرکز همایش‌های بین‌المللی صدا و سیما. سرخرود.
گلکار، کورش (1386). چشم‌انداز شهر/ محله، پیشنهاد یک چارچوب مفهومی برای صورت‌بندی بیانیه چشم‌انداز. نشریة هنرهای  زیبا، شماره 24، صص. 25-36.  
ملک­پور اصل، بهزاد و تیغ­ساززاده، محمدنصیر (1399). مقایسه تطبیقی الزامات نهادی الگوواره برنامه‌ریزی راهبردی با برنامه­ریزی«راهبردی ساختاری» شهر تهران. معماری و شهرسازی آرمان شهر، 13 (32)، صص. 315-330.
مهندسین مشاور کلیل (1384). چشم انداز توسة شهر کرمان. کرمان: انتشارات شهرداری کرمان.
یاسوری، مجید و سجودی، مریم (1396). استراتژی توسعة منطقه‌ای (RDS) راهکاری برای تدوین چشم‌انداز توسعة منطقه‌ای (مطالعة موردی: شهرستان رشت). اولین همایش بین‌المللی برنامه‌ریزی اقتصادی، توسعة پایدار و متوازن منطقه‌ای رویکردها و کاربردها (۱۳ و ۱۴ اردیبهشت ماه ۱۳۹۶).
Al-Ahmadi, K. h., See, L., Heppenstall, A., and Hogg, J. (2009). Calibration of a fuzzy automata model of urban dynamics in Saudi Arabia. Journal homepage, 6 (2), pp. 80-101.
Cooper, G. (1998). Comprehensive and Strategic Planning. NCAPA Citizen Planner Training Program, 3, pp. 3-26.
DTI (Democratic Transition Initiative). (2009). Strategic Plan Of Sustainable Development Municipality Of Roma, 2010-2020.
Duncan, O. D., Scott, W. R., Lieberson, S., Duncan, B., and Winsborough, H. H. (1960). “Metropolis and Region. Baltimore”, MD: Johns Hopkins Press.
El-Namaki, M. S. S. (1992). "Creating a Corporate Vision". Long Range Planning, 25 (6), pp. 25 – 29.
Jim, C. Y., Wendy, C. h. (2010). Habitat effect on vegetation ecology and occurrence on urban masonry walls. Urban Forestry & Urban Greening, 9 (3), pp. 169-178 .
Kirmizi, O., Karaman, A. (2021). A participatory planning model in the context of Historic Urban Landscape: The case of Kyrenia’s Historic Port Area. Land Use Policy, Volume 102.
Klapka, P., Bohumil F., Marián H., and Josef, K. (2010). Spatial organisation: development, structure approximation of geographical systems. Moravian Geographical Reports no, 18 (3), pp. 53-66.
Ortega- Alvareza, R., MacGregot-Fors, I. (2011). Dsting-off the file: A review of knowledge on  rban ornithology in Latin America. Journal of landscape and Urban Planning, 101 (1), pp. 1-10.
Palomares, G. (2010). Urban sprawl and travel to work: the case of the metropolitan area of Madrid. Journal of Transport Geography, 18 (2), pp. 197-213.
Schouten, M.A.C., Mathenge, R.W. (2010). Communal sanitation alternatives for slums (case study: Kibera, Kenya). Journal of Physics and Chemistry of Earth, 35 (13-14), pp. 815-822.
Suzuki, S., Nijkamp, P. (2018). Winners in the urban champions league – A performance assessment of Japanese cities by means of dynamic and superefficient DEA. Journal of Urban Management, 7, pp. 6 - 20.
United Arab Emirate. (2008). New Era For Al Ain Municipality: Five Years Strategic Plan, 2008-2012, Www.Am.Abudhabi.Ae.
Von Einsidel, N. (2001). Developing A City Vision. United Nation Urban Management Programme, Presented at The CDS2 First National Workshop, Manila, 6-7 November 2001.
Weimin, L., Xiaoyang, W. (2020). The role of Beijing's securities services in Beijing–Tianjin–Hebei financial integration: A financial geography perspective. Cities, Vol.100, pp. 665- 674.