واکاوی و تحلیل عوامل مؤثر بر موفقیت طرح یکپارچه‌سازی اراضی کشاورزی (نمونه: دهستان چوبر، شهرستان شفت)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، گروه جغرافیا، دانشگاه گیلان، رشت، ایران.

2 استادیار گروه جغرافیا، دانشگاه گیلان، رشت، ایران.

3 دانشیار گروه جغرافیا، دانشگاه گیلان، رشت، ایران.

چکیده

فرایند یکپارچه‌سازی در کشورهای کمترتوسعه‌یافته و یا درحال توسعه به لحاظ وضعیت جغرافیایی، میزان رشد اقتصادی، همچنین به‌دلیل بالا بودن میزان جمعیت روستایی، محرومیت، فقر شدید، بیکاری و تورم (که از مشترکات این کشورها است)، ضرورتی انکارناپذیر به نظر می‌رسد. با توجه به این مهم، هدف از پژوهش حاضر، شناسایی و تحلیل عوامل مؤثر بر موفقیت طرح یکپارچه‌سازی اراضی کشاورزی با تأکید بر تجارب جهانی است. روش انجام تحقیق به‌صورت توصیفی - تحلیلی و از نوع کاربردی می باشد. روش گردآوری اطلاعات، کتابخانه‌ای و پیمایشی (مشاهده و پرسشنامه - کشاورزان و کارشناسان) است. محدودة مورد مطالعه در این پژوهش شامل 11 روستا از مجموع 35 روستای دهستان چوبر که طرح یکپارچه‌سازی اراضی در آن‌ها اجرا شده است، می­باشد. تعداد خانوارهای دهستان چوبر که مشمول طرح یکپارچه‌سازی اراضی شده اند، 1137 بوده است که تعداد 285 نفر از بهره برداران با روش مورگان انتخاب شدند. از سوی دیگر، به منظور نظرسنجی از کارشناسان، تعداد 13 نفر از کارشناسان جهاد کشاورزی و 7 نفر اساتید دانشگاه به‌عنوان جامعة آماری انتخاب شدند. یافته­های تحقیق با استفاده از روش تحلیل عاملی تأییدی نشان داد، براساس به هم­پیوستگی و تلفیق شاخص­ها، 3 عامل مؤثر در اجرای طرح یکپارچه‌سازی اراضی و موفقیت آن مشخص شدند که به‌صورت زیر نام‌گذاری شدند: 1- عامل فناوری­های نوین کشاورزی با وزن عاملی 7/1؛ 2- دومین عامل تأثیرگذار شامل شاخص­های بهره­وری و اشتغال و عامل زیربنایی بوده که عامل مدیریت و بهره­وری را با وزن عاملی 66/1 تشکیل می­دهد؛ 3- سومین عامل تأثیرگذار از دیدگاه کارشناسان، عامل مکانیزاسیون با بار عاملی 464/1 می­باشد که از شاخص­های به‌کارگیری ماشین­آلات و سهولت دسترسی به ماشین­آلات و نیروی کار به‌دست آمده است. لازم به ذکر است با توجه به عوامل ذکر شده، میزان موفقیت اجرای طرح یکپارچه‌­سازی اراضی کشاورزی در دهستان چوبر از حد متوسط بالاتر بوده است. 

تازه های تحقیق

  • اجرای طرح یکپارچه­سازی اراضی کشاورزی در دهستان چوبر شهرستان شفت اگرچه با مشکلات متعددی همراه بوده است اما، میزان موفقیت آن بیشتر از حد متوسط بوده. لذا در زمینة عوامل مؤثر بر موفقیت­آمیز بودن این طرح، می­توان از آن به‌عنوان مبنایی جهت اجرای موفق طرح مذکور در سایر نواحی ساحلی بهره جست.

کلیدواژه‌ها


اسماعیلی دستجردی­پور، عادله؛ چیذری، محمد و صدیقی، حسن (1393). نگرشی نهادی به توسعه در بخش کشاورزی، فصلنامه برنامه­ریزی و بودجه، 3(126)، صص. 131-149.  
آشکار آهنگرکلایی، محمدعلی؛ اسدپور، حسن و علیپور، عباس (1385). بررسی نگرش کشاورزان به طرح یکپارچه سازی اراضی در شالیزارهای مازندران (مطالعه موردی روستای گلیرد شهرستان جویبار)، اقتصاد کشاورزی و توسعه، 14(55)، صص. 135-154.  
بوذرجمهری، خدیجه و انزایی، الهه (1391). ارزیابی عملکرد تکنولوژیکی طرح تجهیز، نوسازی و یکپارچه سازی اراضی شالیزاری (مطالعه موردی: دهستان قره طغان شهرستان نکا)، فصلنامه جغرافیا و پایداری محیط، 4، صص. 39-58.
 تقوایی، مسعود (1376). معرفی و مقایسه زمانی- مکانی عوامل مؤثر در خرد شدن و پراکندگی اراضی زراعی و مسئله یکپارچه سازی، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی اصفهان، 9، صص. 1-34.
جمشیدی، علیرضا و امینی، مظفر امیر (1388). نقش ترویج و آموزش کشاورزی در ایجاد تمایل کشاورزان به اجرای طرح یکپارچه سازی اراضی (مطالعه موردی در استان ایلام)، مجموعه مقالات سومین کنگره علوم ترویج و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی ایران، دانشگاه فردوسی مشهد، 2، صص. 1-15.  
جهان رمضان، فریبا؛ زرافشانی، کیومرث و رستمی، فرحناز (1395). بررسی آثار طرح تجهیز، نوسازی و یکپارچه سازی اراضی بر امنیت غذایی(مطالعه موردی: دهستان میان دربند شهرستان کرمانشاه)، پژوهش های جغرافیای انسانی، 48 (3)، صص. 507-521.
حسن زاده، داود (1387). رویکرد اجتماع محور به کیفیت زندگی اجتماعات محلی، نشریه مدیریت شهری، 20، صص. 7-22.
 حقیقت، صالح؛ ایروانی، هوشنگ؛ کلانتری، خلیل؛ مهدوی، ابراهیم و قدیمی، سید علیرضا (1394). تحلیل عوامل پیشبرندة طرح یکپارچه سازی اراضی از دیدگاه کشاورزان استان فارس، تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، 64 (1)، صص. 21-34.
حیدری ساربان، وکیل و رکن­الدین افتخاری، عبدالرضا (1395). تحلیل عوامل مؤثر بر توانمندسازی کشاورزان (مطالعه موردی: استان اردبیل)، مجله تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، 47 (3)، صص. 743-755.
حیدری ساربان، وکیل و مجنونی توتاخانه، علی (1395). بررسی نقش ظرفیت سازی اجتماعی بر میزان مشارکت روستاییان در فعالیت های عمرانی( مطالعۀ موردی: شهرستان بناب)، مجله آمایش جغرافیایی فضا، 6 (19)، صص. 89-104.
 دین پناه، غلامرضا (1388). بررسی عوامل مؤثر بر تمایل شالیکاران شهرستان ساری نسبت به یکپارچه سازی اراضی، مجله ترویج و اقتصاد کشاورزی، 2 (2)، صص. 39-52.
 رضایی مقدم، کوروش؛ رحیمی، سمانه و بخشوده، محمد (1393). عوامل فردی، اقتصادی، اجتماعی، محیطی و زراعی مؤثر بر پذیرش یکپارچه ساسی اراضی کشاورزی (مورد مطالعه شهرستان شیراز)، تحقیقات اقتصاد کشاورزی، 6 (22)، صص. 135-157.
 ریاحی، وحید؛ ضیائیان فیروزآبادی، پرویز؛ عزیزپور، فرهاد و دارویی، پرستو (1398). تعیین و بررسی سطح زیرکشت محصولات زراعی در ناحیه لنجانات با استفاده از تصاویر ماهواره­ای، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 19 (52)، صص. 147-169.
 زیاری، کرامت الله (1393). مکتب ها، نظریه ها و مدل های برنامه و برنامه ریزی منطقه ای. چاپ چهارم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
سویزی، محسن و محمدی، فریبرز (1390). نقش سرمایه اجتماعی در تأمین امنیت سرمایه گذاری، فصلنامه رهنامه سیاستگذاری، 2(3)، صص. 119-146.
شایان، حمید؛ تقی لو، علی اکبر و خسرو بیگی، رضا (1391). تحلیل نقش مشارکت مردم در پایداری اقتصاد روستایی (مطالعه موردی: دهستان ایجرود بالاشهرستان ایجرود)، مجله جغرافیا و توسعه ناحیه ای، 19، صص. 71-94.
شفیعی، امیر و فراش خیابانی، مریم (1390). رویکرد ارتباطی در برنامه ریزی شهری؛ بررسی نظری و شناخت شناسی، آبادی (فصلنامه تخصصی معماری و شهرسازی)، 72 (73)، صص. 1-21.  
عینالی، جمشید (1393). ارزیابی نقش سرمایة اجتماعی در یکپارچه سازی اراضی کشاورزی (مطالعه موردی: دهستان حصار ولی عصر  شهرستان آوج)، پژوهش های روستایی، ۵ (2)، صص. 375-396.
 فیضی زاده، بختیار؛ خدمت زاده، علی و نیکجو، محمدرضا (1397). ریز طبقه­بندی اراضی باغی و زراعی با استفاده از تکنیکهای پردازش شیء پایه و الگوریتم­های فازی با هدف تخمین سطح زیرکشت، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 18(48)، صص. 201-216.  
قدیری معصوم، مجتبی؛ ضیانوشین، محمدمهدی و خراسانی، محمدامین (1389). پایداری اقتصادی و رابطة آن با ویژگی های مکانی- فضایی(مطالعة موردی روستاهای دهستان کوهین شهرستان کبودراهنگ)، فصلنامه روستا و توسعه، 3 (2)، صص. 1-29.
کاشی، خداداد و حیدری، خلیل (1383). بررسی امنیت غذایی خانوارهای ایرانی بر اساس شاخص AHFSI، اقتصاد کشاورزی و توسعه، 12(48)، صص. 155-182.
مهدوی، ابراهیم؛ کیانی، میلاد و دانشور عامری، ژیلا (1396). ارزیابی موانع یکپارچه سازی اراضی کشاورزی (مطالعه موردی روستاهای شهرستان ازنا)، مجله تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، 48-2 (2)، صص. 333-342.
نارایان، دیپا و ابه، کاترینکا (1383). طراحی صندوق های اجتماعی (مشارکت تقاضاگرایی، وظرفیت سازمانی محلی). علیرضا کاشانی، تهران: سروستان، 128.
هادی پور، سکینه (1383). پیامدهای مکانی- فضایی یکپارچه سازی اراضی زراعی و نقش آن در توسعه روستایی (نمونه موردی روستای گودین). پایان نامه‌ی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، 1383.
هادی زاده بزاز، مریم و بوزرجمهری، خدیجه (1395). بررسی نقش تعاونی های تولید روستایی در افزایش توانمندی فنی و اقتصادی کشاورزان مناطق روستایی شهرستان نیشابور، فصلنامه راهبردهای توسعه روستایی، 2(4)، صص. 443-459.
 ورمزیاری، حجت؛ رستمی، فرحناز و گراوندی، شهپر (1392). الگوسازی نهادهای مؤثر بر توسعه کشاورزی خرده مالکی ایران از نگاه متخصصان با تأکید بر نهادهای غیردولتی، فصلنامه توسعه روستایی، 5 (2)، صص. 133-156.
Akkaya Aslan, S. T., Gundogdu, K. S., Yaslioglu, E., Kirmikil, M., and Arici, I.A. (2007). Personal, Physical and Socioeconomic Factors Affecting Farmer’s Adoption of Land Consolidation. Spanish Journal of Agricultural Research, 5(2), pp. 204-213.
Allahyaria, M. S., Christos, A. D., Daghighi Masouleh, Z., and Ghorbania, M. (2018(. Land consolidation success in paddy fields of northern Iran: An assessment based on farmers’ satisfaction.  journal homepage, Land Use Policy, 73, pp. 95–101.
Aref, F., Redzuan, M. (2009). Community leaders’ perceptions toward tourism impacts and level of building community capacity in tourism development. Journal of Sustainable Development, 2(3), pp. 208-213.
Basile, E., Cecchi, C. (2007), Building Social Capital in Rural Areas: Does Public Action Help?. Restructuring in Marginal Rural Areas (RESTRIM), The International Centre for Development Studies, University of Aberdeen, GB.
Blaabjerg, E., Hartvigsen, M. (2003). Land Consolidation Project, Puskelnai Area, Lithuania Preliminary Study, Baseline Report, Danish Ministry of Food, Agriculture and Fisheries, Land Consolidation Division.
Brooks, N., Adger, W.N. (2005). Assessing and enhancing adaptive capacity, Technical Paper 7. In: Adaptation policy Frameworks for climate change: Developing strategies, policies and measures, [Lim, B. and E. Spanger-siegfried (eds.)]. United Nation Development Programme and Cambridge Univesity Press, New York, NY: 165-182.
Demetriou, D., Stillwell, J., and See, L.M. (2010). Towards an Integrated Planning and Decision Support System (IPDSS) for Land Consolidation, Joint FIG Commission 3 and Commission7WorkshopInformation and Land Management, https://www.researchgate.net/publication.
Gonzales Garcia, I. (2007). Land consolidation in Spain: the land registry perspective. Effective and Sustainable land management- A permanent challenge for each society, UNECE WPLA Workshop, Session III-Social and Constitutional Dimension of Land Management, Munich, May 24-25.
Johnson, K., Hays, C., Center, H., and Daley, C. (2004). Building capacity and sustainable prevention innovations: A sustainability planning model, Evaluation and Program Planning, 27(2), pp. 135-149.
Lisec, A., Sevatdal, H., Bjerva, Qi., and Ferlan, M. (2012). Comparative Analysis between Slovenia and Norwa, FIG Working Week, The institutional framework of land Consolidation Land Use Policy, 27, pp. 545-549.
Nardone, G., Sisto, R., and Lopolito, A. (2010). Social Capital in the LEADER Initiative: amethodological approach. Journal of Rural Studies, 26, pp. 63–72.
Thomas, J. (2004). Modern Land Consolidation- recent trends on land consolidation in Germany. Paper from FIG symposium on modern land consolidation, Volvic, France. https://www.fig.net/resources/proceedings/
Vitikainen, A. (2004). An Overview of Land Consolidation in Europe. Nordic Journal of Surveying and Real Estate Research, 1, pp. 25-43.
Zhou, J.M. (1999). How to carry out land consolidation an international comparison, European university instttute department of Ecnomics, eui paper working eco, 1-99, pp. 1-17.