سنجش و ارزیابی میزان خلاقیت شهری برمبنای مولفه های ایرانی – اسلامی در شهر دزفول

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران.

2 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران.

چکیده

از منظر جغرافیای فرهنگی، شهرهای ایرانی با بهره‌مندی از جهان‌بینی و فرهنگ ایرانی - اسلامی استعداد لازم برای احراز خلاقیت شهری را دارا هستند. در صورت فراهم بودن شرایط، شهرهای ایرانی قادر خواهند بود در رقابت با سایر شهرهای دنیا گام‌های مؤثری برای تحقق شهر خلاق ایرانی - اسلامی بردارند. لذا هدف اصلی پژوهش حاضر سنجش و ارزیابی میزان خلاقیت شهری برمبنای مؤلفه‌های ایرانی اسلامی در شهر دزفول می‌باشد. این پژوهش از نظر هدف در زمرة تحقیقات کاربردی و از لحاظ روش و ماهیت، توصیفی- تحلیلی مقایسه‌ای می‌باشد. شیوة گردآوری داده‌ها و اطلاعات به دو روش کتابخانه‌ای (آمارنامه و اسناد فرادست) و پیمایشی (پرسشنامه‌ای) که با استفاده از تکنیک ماباک تحلیل شده است. نتایج به‌دست آمده نشان داده است که مناطق دو و یک به ترتیب با 323/0 و 030/0 دارای بیشترین میزان خلاقیت شهری یعنی مهیا بودن شرایط برای توسعة خلاقیت شهری و همچنین اتخاذ شرایط شهر خلاق بر مبنای مؤلفه‌های ایرانی - اسلامی می‌باشند و منطقه سه با 239/0- در وضعیت محروم یعنی نیازمند به اصلاح و بهبود روش‌های برنامه‌ریزی شهرخلاق بر اساس اصول ایرانی اسلامی می‌باشد.

تازه های تحقیق

  • شهر دزفول از منظر شاخص‌های جغرافیایی، فرهنگی، تاریخی، معماری و انسانی گنجینه‌ای از قابلیت‌ها است و لازم است در مناطق نوپای آن، مؤلفه‌های کلیدی خلاقیت شهری از جمله طبقه خلاق، طراحی و معماری به‌صورت کاملا تخصصی توسعه پیدا کنند.
  • در صورت برنامه‌ریزی مناسب برای شناسایی، بومی‌سازی و ارتقاء معیارها و شاخص‌های خلاقیت شهری، بسترهای لازم برای تحقق شهر خلاق بر اساس شاخص‌های مکانی منبعث از فرهنگی ایرانی اسلامی قابل تحقق است.

کلیدواژه‌ها


آفتاب، احمد؛ نظم‌فر، حسین؛ غفاری گیلانده، عطا و موسوی، میرنجف (1396). برنامه‌ریزی و تدوین راهکارهای تحقق شهرهای خلاق در ایران (مطالعه موردی: شهر اورمیه). فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، 32 (4)، صص. 188-209.
امینی قشلاقی، داوود (1395). بومی سازی و تبیین شاخص های مکانی و فضایی شهر خلاق در کلان شهر تهران. رساله دکتری، استاد راهنما: رضا مختاری ملک آبادی و نفیسه مرصوصی، دانشگاه پیام نور تهران.
امینی، داود؛ مرصوصی، نفیسه و لطفی، احمد (1400).  سنجش و رتبه‌بندی برنامه‌ریزی شهر خلاق در مناطق 22 گانه کلان شهر تهران. نشریه برنامه‌ریزی توسعه کالبدی، 6 (3). صص. 127-150.
آیشم، معصومه (1399). واکاوی تاثیرات کلان روندها بر آینده شهر ایرانی-اسلامی با رویکرد تحلیل ساختاری وسناریو نگاری (مطالعه موردی: بافت تاریخی تبریز). مجله فرهنگ، معماری و شهرسازی اسلامی، 5 (2). صص. 194-207.
برازنده، ابوالفضل (1397). بررسی و تحلیل شهر کاشان بر اساس شاخص‌های ایرانی اسلامی شهر خلاق. پایان نامه‌ی کارشناسی ارشد، استاد راهنما: محمدحسین رحمتی، پردیس فارابی قم.
بلالی اسکویی، آزیتا (1398). شهر اسلامی، از نظریه تا بیانیه. قزوین: انتشارات جهاد دانشگاهی.
بلالی اسکویی، آزیتا؛ کی‌نژاد، محمد علی و زکی‌پور، نجمه (1399). تبیین مولفه ها و شاخص های شهر امن با رویکرد اسلامی. فصلنامه پژوهش‌های معماری اسلامی، 26، صص. 125-152.
پوراحمد، احمد و موسوی، سیروس (1389). ماهیت اجتماعی شهر اسلامی. فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، 2، صص. 1-12.
تقوایی، مسعود و نوروزی ‌آورگانی، اصغر (1386). تحلیلی بر چگونگی توزیع فضایی امکانات، خدمات و سطح‌بندی دهستان‌های استان چهارمحال و بختیاری. مجله علوم انسانی، 24.
جعفرزاده، فاطمه (1399). مدل یابی روابط ساختاری بین رهبری خدمتگزار و فرآیند مدیریت دانش با نقش میانجی تفکر خلاق مدیران در دبیرستان‌های شهرستان خوی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد علوم تربیتی، دانشگاه آزاد واحد خوی.
حاتمی نژاد، حسین؛ پوراحمد، احمد؛ زیاری، کرامت الله و بهبودی مقدم، حسین (1399). پویش فضایی شهر اسلامی براساس نظریه پیچیدگی (مطالعه موردی: بخش مرکزی شهر تهران). فصلنامه مطالعات شهر ایرانی- اسلامی، 10 (37)، صص. 41-83.
داداش پور، هاشم و عادلی، زینب (1394). سنجش ظرفیت های تاب آوری در مجموعه شهری قزوین. دوفصلنامه علمی و پژوهشی مدیریت بحران، 8، صص. 73-84.
ربانی خوراسگانی، علی؛ ربانی خوراسگانی، رسول؛ ادیبی، مهدی و موذنی، احمد (1390). بررسی نقش تنوع اجتمعی در ایجاد شهرهای خلاق و نوآور (مطالعه موردی: اصفهان). مجله جغرافیا و توسعه، 21، صص. 159-180.
رهایی، امید (۱۳۹۲). هویت فرهنگی و اثرات آن بر روش های بومی تهویه طبیعی بازار قدیم دزفول راسته صنعتگران. مجله باغ نظر، ۲۴، مرکز تحقیقات هنر، معماری و شهرسازی، صص. 39-46.
زیاری، کرامت الله؛ واحدیان بیکی، لیلا و پرنون، زیبا (1390). تحلیلی بر بحران زیست‌محیطی و توزیع مکانی-فضایی سبز شهر تهران. مطالعات پژوهش های شهری و منطقه ای، 4 (4). صص. 101-114.
سامری، مریم؛ روشنایی، علیرضا؛ دستیار، شکوفه و محمودی، مهنوش (1396). نشانه‌شناسی در منظر شهرهای ایرانی- اسلامی (مطالعه موردی: شهر دزفول). اولین همایش ملی جغرافیا، شهرسازی و توسعه پایدار.
شانظری، فریبا و تیموری، عارفه (1393). بررسی و تبیین الگوهای سیما و منظر شهر های ایرانی اسلامی (مطالعه موردی: شهر دزفول)، اولین همایش ملی در جستجوی شهر فردا.
شهرداری دزفول (1399). مناطق شهرداری، http://www.dezful.ir
فتوحی مهربانی، باقر؛ کلانتری، محسن و رجایی، سیدعباس (1395). شهر خلاق و شاخص‌های شهر خلاق ایرانی. فصلنامه جغرافیا، 14 (51). صص. 101-118.
کلانتری خلیل‌آباد، حسین؛ حقی، مهدی و دادخواه، محسن (1393).  مؤلفه‌های اجتماعی الگوی شهرسازی ایرانی و اسلامی. مجله نقش جهان، 4 (1). صص. 17-26.
مجنونی توتاخانه، علی (1399). شناسایی و تحلیل پیشران‌های کلیدی موثر بر شکل گیری شهرهای خلاق میانه اندام با استفاده از آینده پژوهی. مجله هویت شهر، 14 (43). صص. 75-88.
مختاری ملک آبادی، رضا؛ مرصوصی، نفیسه؛ علی اکبری، اسماعیل و امینی، داود (1394). شاخص های بومی شهر خلاق با رویکرد ایرانی اسلامی. فصلنامه جغرافیا، 13 (47). صص. 161-177.
مختاری، رضا؛ موذنی، احمد و جلیلیان، بهنام (1399). سنجش میزان خلاقیت شهری بر مبنای شاخص‌های ایرانی اسلامی در کلانشهر اصفهان با استفاده از مدل تصمیم گیری چندشاخصه ویکور. فصلنامه علمی برنامه‌ریزی فضایی، 10 (1)، صص. 43-66.
مشکینی، ابوالفضل؛ علی پور، سمیه و حاجی زاده، مریم (1399). تبیین سطوح خلاقیت شهری در نظام شهری کلان شهرها (مطالعه موردی: کلانشهر کرج). پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 53 (2)، صص. 385-400.
مطلبیان، خسرو و رحمانی، بیژن (1399). برنامه ریزی و رهبری خلاق در شهر ایرانی اسلامی و ارتباط آن با خلاقیت شهری. فصلنامه آمایش محیط، 50، صص. 111-132.
نژاد ابراهیمی، احد و فرشچیان، امیرحسین (1394). تعاملات اجتماعی، راهبردی بسوی ارتقاء سطح کیفی شهر خلاق اسلامی، همایش ملی معماری و شهرسازی ایرانی اسلامی، صص 1-12.
نقی زاده، محمد (1389). تاملی در چیستی شهر اسلامی. فصلنامه اطلاعات شهر اسلامی، 1 (1)، صص. 1-14.
Amcoff, J., Wes tholm, E.  (2007). Unders tanding rural change -demography as a key to the future. Journal of Futures, 39 (4), pp. 363-379.
Budiman, H. (2019). The Development of Islamic City Thinking, MATEC Web of Conferences, stanbul. https://doi.org/10.1051/matecconf /201928002005.
Cerisola, S., Panzera, E. (2021). Cultural and Creative Cities and Regional Economic Efficiency: Context Conditions as Catalyzers of Cultural Vibrancy and Creative Economy. Sustainability, 13, 7150. https://doi.org/10.3390/su13137150.
Connor, J., Gu, X., and Kho Lim, M. (2020). Creative cities, creative classes and the global modern, City, Culture and Society, https://doi.org/10.1016/j.ccs.2020.100344.
Dabbour, L. M. (2021). Morpholo gy of quarters in traditiona l Arab Islamic city: A case of the traditional city of Damascus. Frontiers of Architectural Research, 10, pp. 50-65.
Durmaz, S. B. (2015). Analyzing the Quality of Place: Creative Clusters in Soho and Beyoglu. Journal of Urban Design, 20 (1), pp. 93-124.
Evers, D. (2010). Scenarios on the spatial and economic development of Europe. Futures, 42 (8), pp. 804-816.
Florida, R. (2014). The creative class and economic development. Economic Development Quarterly, Vol. 28 (3), pp. 196 –205.
Han, D., Song, Y., Wang, E., Liu, H., and Fang, R. (2021). Multiple dimensions of urban design developme nt from a practice perspective: A case study of an institute in Nanjing. Frontiers of Architectural Research, (2021) 10, pp. 79-91.
Healey, P. (2015). Civil society enterprise and local development. Planning Theory & Practice, 16 (1), pp. 11-27.
Jopek, D. (2014). Good City Form, Creative New York, The Idea of Creative City, The Uurban Policy Debate Conference. held in Krakow, 17-18, pp.182-187.
Kozina, J., Bole, D., and Tiran, J. (2020). Forgotten values of industrial city still alive: What can the creative city learn from its industrial counterpart?, City, Culture and Society, www.elsevier.com/locate/ccs.
Landry, C. (2008). The Creative City It is Origin and Future Urban Design, UK Comedia.
Letaifa, S. B. (2015). How to s trategize smart cities: Revealing the SMART model. Journal of Business Research, 68 (7), pp. 1414-1419.
Moriarty, P., Honnery, D. (2015). Future cities in a warming world. Futures, 66, pp. 45-53.
Mouratidis, K. (2021). Urban planning and quality of life: A review of pathways linking the built environment to subjective well-being, Cities 115 (2021), 103229.
Pamucar, D., Cirovic, G.  (2015).  The selection of  transport and  handling  resources  in  logistics  centers  using  Multi-Attributive  Border  Approximation  area  Comparison (MABAC). Expert Systems with Applications. 42 (6), pp. 3016–3028.
Richard, G. (2020). Designing creative places: The role of creative tourism. Annals of Tourism Research, 85 (2020), 102922.
Rodrigues, M., Mario, F. (2018). Measuring the Performance in Creative Cities: Proposal of a Multidimensional Model, Sustainability, 10, 4023; doi:10.3390/su10114023.
Sasaki, M. (2008).  Developing Creativ Cities Through Networking, World Creativ Cities Forum 2008 in Osaka, PP. 3-15.
Toutakhane, A. M., Mofareh, M. (2017). Inves tigation and evaluation of spatial patterns in Tabriz parks using landscape metrics. Journal of Urban and Environmental Engineering (JUEE), 10 (2), pp. 263-269
UNESCO. (2021). Unesco Creative Cities Network Call for Applications, APPLICATION GUIDELINES 2021.
Vanolo, A. (2008). The image of the creative city: Some reflections on urban branding in Turin, Draft; final version published in Cities, 25 (6), PP. 370-382.