شناسایی پیش ران های موثر بر توسعه کالبدی روستایی استان گیلان با رویکرد آینده پژوهی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی دانشگاه تهران

2 دانشیار گروه جغرافیا دانشگاه تهران

چکیده

پژوهش حاضر، با رویکرد آینده­ پژوهی، به شناسایی مهم­ترین عوامل موثر بر وضعیت کالبدی روستایی استان گیلان و بررسی میزان و چگونگی تأثیرگذاری این عوامل را بر یکدیگر می ­پردازد. پژوهش حاضر از لحاظ هدف کاربردی و از نظر ماهیت، بر اساس روش­های جدید علم آینده ­پژوهی، تحلیلی و اکتشافی است که با به­ کارگیری ترکیبی از مدل­های کمی و کیفی انجام گرفته است. همچنین، شیوه­ های گرد­آوری اطلاعات اسنادی و کتابخانه­ ای است. داده­ های کیفی با پرسش­نامه باز و از طریق مصاحبه و بررسی اسناد و داده­ های کمی به کار رفته در این پژوهش به صورت عددی و از طریق وزن ­دهی پرسش­نامه ­های دلفی تهیه شده است. بر همین اساس، در گام نخست، شاخص­ها و مولفه ­های تاثیر­گذار در این حوزه در ابعاد مختلف(اقتصادی، اجتماعی-فرهنگی، زیست ­محیطی، مکانی-فضایی، کالبدی و تاریخی-باستانی) جمع­ آوری شد. پس از جمع ­آوری داده ­ها و شناسایی متغیرهای اولیه در چارچوب مدل دلفی، 40  پرسشنامه منحصرا بین نخبگان اجرایی استان گیلان و دانشگاهی(جامعه آماری پژوهش)، که تخصص و تجربه کافی پیرامون مسائل کالبدی داشتند توزیع گردید. مطابق نتایج خروجی میک ­مک، بر اساس نتایج کمی خبرگان، وضعیت کالبدی روستایی در استان گیلان وضعیت کالبدی جامعه محور در استان گیلان تا حدودی پایدار است و شرایط کنونی حاکم بر سیستم کالبدی جامعه محور در آینده نزدیک شاید تغییری صورت نگیرد. در نهایت با توجه به امتیاز بالای تأثیرگذاری مستقیم و غیرمستقیم  ده عامل اصلی کلیدی در آینده توسعه کالبدی روستایی استان گیلان، می ­توان گفت که مواردی چون وجود عوامل رفاهی، امکانات، درآمد، آب و هوا، قدمت و بافت، بیشترین اثرگذاری مستقیم و وجود آب و هوای مناسب، بازارچه‌ها،  ناهمواری، توریستی، کاربری مناسب، بیشترین اثرگذاری غیرمستقیم را داشته­ اند.

کلیدواژه‌ها


ازکیا، مصطفی (1387). جامعه‌شناسی توسعه و توسعه نیافتگی روستایی ایران، چاپ هفتم، تهران: انتشارات اطلاعات
ازکیا، مصطفی، غفاری، غلامرضا (1386). توسعه روستایی با تأکید بر جامعه روستایی ایران، چاپ دوم، تهران: نشر نی.
افتخاری، عبدالرضا، بدری، سید علی، پورطاهری، مهدی(1393). روش­شناسی مشارکتی در برنامه‌ریزی کالبدی سکونتگاههای روستایی، تهران: انتشارات بنیاد مسکن انقلاب اسلامی.
پورطاهری، مهدی، رکن‌الدین افتخاری، عبدالرضا، بدری، علی(1390). راهبردها و سیاستهای توسعه کالبدی سکونتگاههای روستایی با تأکید بر تجربیات جهانی و ایران، تهران: انتشارات بنیاد مسکن انقلاب اسلامی.
پورطاهری، مهدی، نقوی، محمدرضا (1391). توسعه کالبدی سکونتگاههای روستایی با رویکرد توسعه پایدار(مفاهیم، نظریه­ها، راهبردها)، مسکن و محیط روستا، شماره 137: 70-53.
حاتمی­نژاد، حسین، پوراحمد، احمد، نصرتی هشی، مرتضی (1396). آینده­پژوهی در بافت فرسوده شهری مطالعه موردی: ناحیه یک، منطقه9 شهر تهران، فصلنامه علمی-پژوهشی اطلاعات جغرافیایی(سپهر)، دوره28، شماره109: 54-38.
سعیدی، عباس (1388). مبانی جغرافیای روستایی، چاپ یازدهم، تهران: انتشارات سمت.
عابدی سروستانی، احمد (1391). رویکردهای مشارکتی به توسعه: کاربردهایی برای ترویج و توسعة روستایی،  راهبرد توسعه، شماره31: 177-161.
عظیمی، نورالدین، مولایی هشجین، نصراله، عاشقی، اردشیر (1391). بررسی اثرات کالبدی اجرای طرح‌های هادی روستایی از دیدگاه روستاییان(مطالعه موردی: شهرستان میاندوآب)، چشم‌انداز جغرافیایی(مطالعات انسانی)، سال هفتم، شماره19: 37-25.
فیروزنیا، قدیر، رکن­الدین افتخاری، عبدالرضا، بدری، سید علی (1389). چشم­انداز و نظام مدیریت برنامه­ریزی توسعه کالبدی نواحی روستایی ایران، تهران: انتشارات بنیاد مسکن انقلاب اسلامی.
محمودزاده، ابراهیم (1380). مدیریت بر آینده با تکنولوژی فردا، تهران: انسیتو ایزایران.
معصومی اشکوری، سید حسن (1387). راهنمای علمی برنامه‌ریزی و آینده پژوهی، تهران: انتشارات پیام.
مولایی هشجین، نصرالله(1381). تحلیلی پیرامون کاربرد جغرافیا در برنامه‌ریزی توسعه فیزیکی سکونتگاههای روستایی ایران، فضای جغرافیایی، شماره6: 66-49.
یوسف­نیاپاشا، مجید، برزگر، ماریا (1394).توسعه کالبدی مناسب زمین و محیط، مسکن و محیط روستا، شماره 157: 68-53.
یعقوبی، جعفر، رنجور، ابوالفضل و خشنودی فر، زهرا (1392). تحلیل مؤلفه‌های پیش برنده در اجرای موفقیت‌آمیز طرح بهسازی و نوسازی مسکن روستایی (مطالعة موردی: شهرستان خدابنده)، جغرافیاوتوسعه، شماره 32: 162-149.
Brnamhv, Deputy Amvrmnatq, regional planning office.
Honey, R. & Abu Kharmeh, S., 2002, Rural policy in Jordan's 1986–1990 development plan, Journal of Rural Studies, Volume 5, Issue 1, 1989, Pages 75-85.
Kelles-Viitanen, Anita, (2005). New Challenges and Opportunities for Rural Development. Paper presented at the IFAD Workshop What is Innovation Challenges for Rural Development, in Rome 15 to 17 November, PP. 1-10.
Krawczyk, E., (2006). futures thinking in city planning processes: the case of Dublin, thesis, Dublin institute of technology.
Liabnda, M. 2001. The passing of Traditional Sociaty: Modernizing the Middle East: 60.
Long, Hualou, Zou, Jian, Pykett, Jessica, & Li, Yurui, (2011). Analysis of Rural Transformation Development in China since the Turn of the New Millennium. Applied. Geography, Vol. 31, PP. 1094-1105.
Maleki Far, M., (2009). Land use planning charter Europe, Tehran, former budget organization
Mathur, Ashish, (2011). The Dimensions of Indian Rural Development: Issues and Challenges, International Journal of Contemporary Practices - Vol. 1, Issue. 2, ISSN: 2231- 5608, PP. 29-37.
Moseley, M. J. & Owen, S., (2008). The future of services in rural England: The drivers of change and a scenario for 2015, Progress in Planning Volume 69, Issue 3, April 2008, Pages 93-130.
Shucksmith.m.v.Endogenousdevelopmentsocialcapita landsocial inclusion:perspectives from LEADER in the UK.Sociologia Ruralis.(2002).
Slaughter, R. A. (2003). Futures concepts. A Briefing paper for the Christian futures new work. Colorado Springs, Co.
Treseky, B. (2005). Cognitive maps, cognitive colleges and spatial mental models. Stand ford University.