بررسی آگاهی کشاورزان نسبت به تغییر اقلیم در مناطق روستایی ساحلی پیرامون دریاچه طشک و بختگان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه جغرافیا طبیعی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه سیستان و بلوچستان، ایران

2 گروه جغرافیا طبیعی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه سیستان و بلوچستان، ایران.

3 گروه جغرافیا، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد، ایران.

چکیده

پدیده تغییر اقلیم اثرات منفی زیادی را بر سیستم­های مختلف از جمله منابع آب، محیط زیست، صنعت، بهداشت، کشاورزی و کلیه سیستم­هایی که در کنش با سیستم اقلیم می­باشند می­گذارد در این میان سیستم منابع آب از اصلی­ترین آن‌ها به شمار می­رود که نقش اساسی در زندگی مردم در مناطق روستایی دارد. در این راستا هدف تحقیق حاضر ارزیابی میزان آگاهی کشاورزان نسبت به تغییر اقلیم در مناطق روستایی پیرامون دریاچه طشک و بختگان در استان فارس می­باشد. این تحقیق به روش توصیفی- تحلیلی انجام شده است. جامعه آماری تحقیق حاضر، را تمامی 17 روستای تا شعاع 3 کیلومتری پیرامون دریاچه طشک و بختگان با 2522 خانوار که به فعالیت­ کشاورزی مشغول می­باشند را تشکیل می­دهد، که با استفاده از فرمول کوکران سطح خطای 5/0 درصد تعداد 333 خانوار به عنوان جامعه نمونه انتخاب گردید. برای تحقق اهداف مورد نظر، ضمن مطالعات اسنادی، طیف گسترده‌ای از شاخص­ها در چارچوب مطالعات میدانی (تکمیل پرسش­نامه­ها، فرم‌های مشاهدات میدانی) مورد بررسی قرار گرفت. برای تجزیه و تحلیل داده­ها از آزمون­های کندال، اسپیرمن و T تک نمونه­ای در نرم افزار SPSS استفاده گردیده است. یافته‌های پژوهش مؤید آن است که، کشاورزان منطقه با میانگین 47/4 و سطح معناداری 000/0 دارای بیشترین آگاهی و شناخت نسبت به تغییر اقلیم در منطقه مورد مطالعه می­باشند. نتایج آزمون ضریب همبستگی کندال نشان داد که بین میزان اثرات منفی تغییر اقلیم و طبقات فاصله روستاها از دریاچه­ طشک و بختگان با توجه به مقدار ضریب همبستگی کندال (060/0-) و سطح خطای کمتر از 01/0 درصد، رابطه منفی معناداری وجود دارد. همچنین نتایج آزمون ضریب همبستگی اسپیرمن نشان داد که بین میزان آگاهی کشاورزان از تغییر اقلیم و میزان استفاده از استراتژی­های سازگار با تغییر اقلیم با‌توجه به ضریب همبستگی (197/0) و سطح خطای کمتر از 01/0 درصد رابطه مثبت معناداری وجود دارد.

کلیدواژه‌ها


احمدی، مریم (1390). تاثیر تغییر اقلیم بر دریاچه ارومیه، پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته عمران - مدیریت منابع آب، دانشکده مهندسی عمران، دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی.
اسمعیل‌نژاد، مرتضی و پودینه، محمدرضا (1396). ارزیابی سازگاری با تغییرات اقلیمی در مناطق روستایی جنوب خراسان جنوبی، مجله مخاطرات محیط طبیعی، 11(6):  100-85.
پورطاهری، مهدی، سجاسی قیداری، حمدالله و صادقلو، طاهره (1390). ارزیابی تطبیقی روش­های رتبه­بندی تکنیک مخاطرات محیطی در مناطق روستایی (مطالعه موردی: استان زنجان)، فصلنامه پژوهش­های روستایی، 3(2):  54-31.
جولایی، لیلا و حسینعلی ابراهیمی­کارنامی (1392). تالاب­های فارس، انتشارات سیب سبز، اداره کل حفاظت محیط زیست استان فارس.
حسین­زاده، سید رضا (1383). برنامه­ریزی شهری همگام با مخاطرات طبیعی با تاکید بر ایران، مجله جغرافیا و توسعه ناحیه­ای، 3:   88-59.
خالدی، فخرالدین، زرافشانی، کیومرث، میرک‌زاده، علی اصغر و شرفی، لیدا (1394). بررسی عوامل مؤثر بر توان سازگاری کشاورزان دربرابر تغییرات اقلیم مطالعة موردی: گندم کاران شهرستان سرپل ذهاب، استان کرمانشاه، مجله پژوهش­های روستایی، 3(6):  678-655.
رکن‌الدین افتخاری، عبدالرضا، قدیری، محمود، پرهیزگار، اکبر و شایان، سیاوش (1388). تحلیلی بر دیدگاه‌های نظری آسیب­پذیری جامعه نسبت به مخاطرات طبیعی، فصلنامه مدرس علوم انسانی، 1(13): 62-29.
سارانی، حبیب‌الله (1397). بررسی تاب­آوری کشاورزان هیرمند نسبت به تغییر اقلیم، پایان نامه کارشناسی ارشد، گروه جغرافیا و مخاطرات محیطی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه سیستان و بلوچستان.
سامانی، سیامک، جوکار، بهرام و صحراگرد، نرگس (1386). تاب­آوری، سلامت روانی و رضایتمندی از زندگی، مجله روانپزشکی و روانشناسی بالینی ایران، 3(13): 295-290.
شرفی، لیلا و زرافشانی، کیومرث (1389). سنجش آسیب­پذیری، نقطه مدیریت ریسک خشکسالی مطالعه موردی: سرپل ذهاب، اسلام آباد غرب، فصلنامه برنامه­ریزی منطقه­ای، 1(1): 56-43.
صادقلو، طاهره و سجاسی قیداریف حمدالله (1393). اولویت­بندی عوامل موثر بر افزایش تاب­اوری کشاورزان در برابر مخاطرات طبیعی (با تاکید بر خشکسالی) منطقه مورد مطالعه: کشاورزان روستاهای شهرستان ایجرود، مجله جغرافیا و مخاطرات محیطی، 10: 153-129.
صفری، بهنام (1394). سنجش آسیب­پذیری اقتصادی و اجتماعی کشاورزان در برابر خشکسالی، پایان نامه دوره کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه مازندران.
مدرسی، فرشته، عراقی‌نژاد، شهاب، ابراهیمی، کیومرث و خلقی، مجید (1390). بررسی اثر تغییر اقلیم بر میزان آبدهی سالانه رودخانه­ها (مطالعه موردی: رودخانه گرگانرود)، نشریه آب و خاک (علوم و صنایع کشاورزی)، جلد 25، 6: 1377-1365.
معصومی جشنی، مهدی (1393). شناسایی پهنه­های مستعد گردشگری دریاچه­ای و بررسی اثرات اقتصادی- اجتماعی و کالبدی- فیزیکی آن­ها بر مناطق روستایی همجوار، پایان نامه کارشناسی ارشد، گروه جغرافیا و برنامه­ریزی روستایی، دانشکده ادبیات، دانشگاه زابل.
Barton, D, Morton, J & Hendy, C (2001). Drought contingency planning for pastoral livilhoods, NRI policy series 15.
Cutter, S., Christopher, G., Christopher, T (2010). Disaster Resilience Indicators for Benchmarking Baseline Conditions, Journal of Homeland Security and Emergency Management, 3(2): 235–239.
Cutter, S.L, Barnes, L., Berry, M., Burton, C, Evans, E., Tate, E & Webb, J (2008). a place- based model for understanding community resilience to natural disasters, Global environmental change18 (4), 598-606.
Gaillard (2007). "Resilience of traditional societies in facing natural hazards", Disaster Prevention and Management, Vol. 16 Iss: 4, pp.522 – 544.
IPCC (2007). Summary for Policymarkers, in: Climate Change 2007. Solomon, S., D.Qin ,M. Manning, Z. Chen, M. Marquis. K.B.Averyt, M. Tignor and H.L.Miller(eds) (2007). Climate Change 2007: the Physical Science Basis, Contribution of Working Group I to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental.
IPCC (1995). In: Watson, R.T., Zinyowera, M.C., Moss, R.H. (Eds)., Impacts, Adaptations and Mitigation of Climate Change: Scientific-Technical Analyses. Cambridge University Press, UK p.878.
Kafle, Shesh Kanta (2011). Measuring disaster-resilient communities: A case study of coastal communities in, Journal of Business Continuity & Emergency Planning, Vol. 5 No. 4, pp. 316–326.
Llovel, W, Becker, M.L, Cazenave, A, Franc, J, Cre´taux, O  & Ramillien, G (2010). Global land water storage change from GRACE over 2002–2009; Inference on sea level, Comptes Rendus Geoscience. V 342, I 3: 179–188.
Matyas, D. & Pelling, M. (2015). Positioning resilience for 2015: the role of resistance, incremental adjustment and transformation in disaster risk management policy, Disasters, 39, 1-18. Retrieved from: http://onlinelibrary.wiley.com /doi/10.1111/disa.12107/abs tract? User Is Authenticated =false&deniedAccessCustomised Message
Yu, G & Shen, H (2010). Lake water changes in response to climate change in northern China: Simulations and uncertainty analysis. Quaternary International, V (212), I (1): 44–56.
Zhang, X.; Yi, L.; Zhao, D (2013). Community-Based Disaster Management: A Review of Progress in China. Natural Hazards, V.65, I (3), 2215-2239.